رژیم غذایی مناسب برای بیماران کلیوی

هدف رژیم غذایی تقویت کننده سلامت کلیه ها و مناسب برای بیماران کلیوی اصولا کاهش میزان سدیم، فسفر و پتاسیم دریافتی در طول روز است.

هنگامی که غذا می خورید و مایعات می نوشید، بدن شما مواد مغذی را که برای عملکرد صحیح خود به آنها نیاز دارید را جذب می کند. بیشتر مواد مغذی و مواد معدنی مورد نیاز بدن شما از طریق خون به کلیه ها منتقل می شوند.

کلیه‌ های شما این مواد مغذی اضافی را فیلتر کرده و ادرار می‌ سازند. اما اگر به بیماری کلیوی مبتلا هستید، برخی از مواد مغذی می‌ توانند تجمع پیدا کرده و به کلیه شما آسیب برسانند و باعث کاهش عملکرد کلیه هایتان شوند.

رژیم غذایی مناسب برای بیماران کلیوی، رژیمی است که با کاهش عملکرد کلیه شما به طور فزاینده ای محدودتر می شود. یکی از اصول اولیه این رژیم، محدود کردن نمک و میزان پروتئینی است که در طول روز دریافت می کنید.

رژیم غذایی بیماران کلیوی برای افرادی که مبتلا به بیماری کلیوی پیشرفته یا مرحله نهایی هستند و نیاز به دیالیز دارند یا کسانی کلیه هایشان به طور موقت آسیب دیده است و ممکن است به مرور زمان بهبود یابند، طراحی شده است.

به طور کلی، خوردن مقدار زیادی میوه، سبزیجات، غلات کامل و مقادیر متوسط پروتئین، انجام ورزش و فعالیت بدنی منظم در هفته و نیز رسیدگی به شرایط پزشکی زمینه ای بهترین راه برای حفظ عملکرد صحیح کلیه ها هستند.

اما اگر به بیماری کلیوی مبتلا هستید، یک رژیم غذایی مناسب برای بیماران کلیوی می تواند به کاهش سرعت بیماری قبل از پیشرفت و بدتر شدن آن کمک کند.

Susan Meyer، متخصص تغذیه، در ادامه توضیح می دهد که کدام مواد غذایی در رژیم غذایی بیماران کلیوی برای شما مفید هستند و از کدام غذاها باید کاملاً اجتناب نمایید.

رژیم غذایی مناسب برای بیماران کلیوی چیست؟

بیماری کلیوی یک بیماری پیشرونده است که با گذشت زمان بدتر می شود.

Susan Meyer می گوید: وضعیت شما با نارسایی کلیه ها شروع نمی شود. کلیه‌ های شما به مرور زمان از کار می‌ افتند، بنابراین برای طولانی‌ تر کردن این زمان تا حد امکان، باید رژیم غذایی خود را مدیریت کرده تا سعی کنید عملکرد کلیه‌ هاتان را حفظ نمایید.

یک رژیم غذایی مناسب برای بیماران کلیوی اغلب با یک رژیم غذایی دیابتی و/یا برای سلامت قلب ترکیب می شود تا به مدیریت سطح قند خون و فشار خون کم کرده و میزان کلسترول شما را نیز کاهش دهد.

بیماری کلیوی همیشه به تنهایی رخ نمی دهد. بلکه می تواند در کنار سایر شرایط مانند دیابت و بیماری قلبی اتفاق بیفتد. با تمرکز بر یک رژیم غذایی که به رفع هر یک از این بیماری ها کمک می کند، شانس خود برای طولانی تر شدن عملکرد کلیه هایتان را افزایش می دهید.

یک متخصص تغذیه معتبر و دارای مدرک رسمی می تواند به شما در هماهنگ کردن تصمیمات رژیم غذایی کمک کند تا شرایطی را که می خواهید بهبود دهید، به بهترین شکل ممکن برآورده سازید.

در اوایل یک رژیم غذایی مناسب برای بیماران کلیوی، باید بر روی به حداقل رساندن وعده های غذایی خود و نیز کاهش میزان مصرف آنها تمرکز نمایید. این موضوع می تواند در صورت ابتلا به دیابت و بیماری قلبی به آنها کمک کند.

Susan Meyer در اینباره می‌ گوید: شما از خوردن سه تکه گوشت دست می‌ کشید و در عوض ممکن است فقط یک تکه بخورید، یا مثلا به جای چندین تخم مرغ در هفته، فقط دو یا سه عدد تخم مرغ مصرف می کنید. همچنین با پیشرفت بیماری به مراحل بالاتر، شروع به حذف برخی از غذاهایی می کنید که مستقیماً بر عملکرد کلیه شما تأثیر می گذارند.

این موضوع می تواند یک جور مشکل و چالش باشد، زیرا مردم دوست ندارند بشنوند که نمی توانند تمام چیزهایی را که دوست دارند بخورند.

این رژیم غذایی برای افرادی مناسب است که کلیه هایشان 5 درصد کار می کنند یا به طور کل فاقد عملکرد صحیح است.

بهترین مواد غذایی برای سلامت کلیه ها

رژیم غذایی مناسب برای بیماران کلیوی عمدتاً در مورد حذف غذاهایی است که به کلیه های شما کمکی نمی کنند. اما برخی از مواد غذایی مانند سبزیجات، میوه ها و پروتئین ها وجود دارند که وقتی در مقادیر پایین تر مصرف شوند، برای شما مفید هستند. اصلی‌ ترین چیزی که باید روی آن تمرکز نمایید، غذاهایی هستند که به رژیم غذایی سالم شما کمک می‌ کنند.

برخی از بهترین مواد غذایی برای کلیه ها عبارت اند از:

1- فلفل دلمه ای قرمز

فلفل دلمه ای قرمز منبع خوبی از چندین ویتامین، آنتی اکسیدان و فیبر است. آنها پتاسیم، فسفر و سدیم کمی دارند، بنابراین می‌ توانید حتی در زمانی که بیماری کلیوی شما پیشرفت می‌ کند، به خوردن آنها ادامه دهید.

Susan Meyer در اینباره می‌ گوید: «روزی 1/2 فنجان فلفل دلمه ای قرمز میل کنید و سعی کنید که آنها را به صورت پخته شده با سایر مواد غذایی مفید ترکیب کرده و یا به‌ صورت خام در سالاد سبز، سالاد ماهی تن یا مرغ، سالاد ماکارونی سرد یا به‌ عنوان میان‌ وعده با دیپ ها بخورید».

2- توت ها

توت ها کالری و قند کم و فیبر بالایی دارند. آنها همچنین دارای خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی هستند در حالی که به طور طبیعی سدیم، فسفر و پتاسیم کمی دارند. Susan Meyer پیشنهاد می‌ کند روزی ۱/۲ فنجان از انواع توت ها را در رژیم غذایی خود بگنجانید.

وی می افزاید: توت ها را می توان به عنوان میان وعده، به عنوان بخشی از سالاد، در غلات، کلوچه، پنکیک یا وافل میل کرد. آنها را می توان به راحتی منجمد نموده و بعداً برای اسموتی نیز استفاده کرد.

3- ماهی ها

ماهی ها منابع خوبی از پروتئین با کیفیت بالا هستند و دارای اسیدهای چرب امگا 3 ضد التهابی سالم نیز می باشند.

اگرچه آنها می توانند حاوی مقادیر متوسطی از پتاسیم و فسفر باشند، ماهی سالمون، ماهی کاد و ماهی تن به طور طبیعی دارای سدیم کمی هستند. Susan Meyer خوردن ماهی را دو تا سه بار در هفته در وعده های 50 تا 80 گرمی پیشنهاد می کند.

مواد غذایی که برای سلامت کلیه مضر هستند

اگر بیماری کلیوی دارید، باید میزان سدیم، پتاسیم و فسفر مصرفی خود در رژیم غذایی روزانه را کنترل نمایید.

بدن هر کس غذا را به طور متفاوتی مدیریت می کند، بنابراین شما باید در مورد نیازهای رژیم غذایی خاص و فردی خود با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی یا متخصص تغذیه ثبت شده در مرکز دیالیز خود صحبت کنید. در ادامه فهرستی از گروه های غذایی که باید در صورت ابتلا به بیماری کلیوی از آنها اجتناب کنید، آورده شده اند.

1- غذاهای سرشار از سدیم

سدیم یک ماده معدنی است که در نمک (کلرید سدیم) وجود دارد. نمک یکی از مواردی است که بسیاری از ما به عنوان چاشنی به بیشتر غذاهای خود اضافه می کنیم. سدیم یکی از اولین مواد معدنی است که در رژیم غذایی مخصوص بیماران کلیوی میزان آن کاهش می باید چرا که مستقیماً بر توانایی بدن شما برای نگه داشتن آب تأثیر گذار است.

Susan Meyer توضیح می‌ دهد: «هرچه مایعات بیشتری در بدن وجود داشته باشد، قلب شما برای حرکت دادن آن مایع به اطراف سخت‌تر کار می‌ کند و اگر بالاتر و فراتر از سطح مورد نیاز بدن شما باشد، کلیه‌ ها باید بیشتر برای دفع آن مایع تلاش کنند.»

زمان می برد تا شما به کاهش نمک در رژیم غذایی خود عادت کنید. با این حال، کاهش نمک / سدیم یک اهرم مهم در کنترل بیماری کلیوی شما است.

در اینجا چند پیشنهاد برای این موضوع وجود دارد:

• هنگام پخت غذا از نمک استفاده نکنید.
• هنگام غذا خوردن، به آن نمک اضافه نکنید.
• خواندن برچسب مواد غذایی را یاد بگیرید. از غذاهایی که بیش از 300 میلی گرم سدیم در هر وعده را شامل می شوند، اجتناب نمایید. از غذاهایی که در چهار یا پنج مورد اول لیست مواد تشکیل دهنده خود نمک دارند، خودداری کنید.
• ژامبون، بیکن، سوسیس، هات داگ، گوشت های فرآوری شده، ناگت مرغ یا سوپ کنسرو شده نخورید. درعوض، سعی کنید سوپ هایی با سدیم کاهش یافته بخورید که حاوی کلرید پتاسیم نیست (برچسب غذا را بررسی کنید.) همچنین، فقط یک فنجان از آنها بخورید، نه کل قوطی را.
• فقط سبزیجات کنسرو شده ای را انتخاب کنید که روی آنها برچسب “بدون نمک اضافه شده” درج شده باشد.
• از نمک های طعم دار مانند نمک سیر، نمک پیاز یا سایر نمک های مزمه دار شده استفاده نکنید. از نمک دریا یا کوشر استفاده نکنید.
• برای غذاهای مورد علاقه خود مانند کره بادام زمینی، حتما به دنبال گزینه های کم نمک یا بدون نمک باشید.
• گوشت‌های منجمد یا سایر محصولات پروتئینی را که در محلول بسته‌ بندی شده‌ اند یا آن‌ هایی که از قبل طعم‌ دار شده‌ اند را خریداری نکنید. این اقلام می تواند شامل مرغ بدون استخوان و تکه های مرغ با استخوان، سینه بوقلمون، بوقلمون کامل، استیک، کباب، همبرگر، فیله گوشت خوک و تکه های گوشت خوک باشد.

غذاهای سرشار از پتاسیم

وقتی کلیه های شما به درستی کار نمی کنند، پتاسیم در خون شما جمع می شود. این موضوع می تواند باعث تغییراتی در نحوه ضربان قلب شما شده و حتی ممکن است منجر به حمله قلبی گردد.

پتاسیم عمدتاً در میوه ها، سبزیجات و همچنین شیر و گوشت یافت می شود. شما باید از مصرف برخی میوه ها و سبزیجات اجتناب کنید و مقدار سایرین را محدود نمایید.

غذاهای غنی از پتاسیم که باید از آنها اجتناب کنید عبارتند از:

• خربزه و طالبی
• موز
• پرتقال و آب پرتقال
• آووکادو
• آب آلو
• گوجه فرنگی، سس گوجه فرنگی و آب گوجه فرنگی
• لوبیا خشک شده
• کدو تنبل و کدو حلوایی
• سبزیجات پخته شده، اسفناج، کلم پیچ، کولارد و شاتوت سوئیسی
• کلم بروکلی و کلم بروکسل
• آجیل و کره آجیل
• غلات سبوس دار و گرانولا
• جایگزین های نمک یا نمک “لایت”

میوه های کنسرو شده

میوه های کنسرو شده معمولاً مقادیر کمتری پتاسیم نسبت به میوه های تازه دارند. قبل از خوردن میوه حتما آب آن را دور بریزید.

سیب زمینی و سیب زمینی شیرین

سیب زمینی و سیب زمینی شیرین نیاز به نگهداری خاصی دارند تا بتوانید آنها را در مقادیر کم مصرف نمایید. پوست آن ها را بگیرید و به قطعات کوچک یا مکعبی شکل برش دهید و چند ساعت در مقدار زیادی آب خیس کنید.

وقتی آماده پختن آنها هستید، آب را دور ریخته و از مقدار زیادی آب در ظرف پخت خود استفاده کنید. قبل از اینکه آنها را برای خوردن آماده کنید، این آب را نیز تخلیه نمایید.

غذاهای سرشار از فسفر

فسفر معمولا آخرین ماده معدنی است که ما با آن دچار مشکل می شویم. وقتی که به مرحله چهارم بیماری کلیوی می رسید و می خواهید دیالیز شوید، همان زمانی است که کلیه های شما دیگر به طور موثر این ماده معدنی را فیلتر نمی کنند.

فسفر یکی دیگر از مواد معدنی است که وقتی کلیه ها به درستی کار نمی کنند می تواند در خون انباشته شود. هنگامی که این اتفاق می افتد، کلسیم می تواند از استخوان های شما کشیده شود و در پوست یا رگ های خونی شما جمع شود. سپس بیماری استخوان می تواند به یک مشکل تبدیل شده و احتمال شکستگی استخوان را افزایش دهد.

غذاهای لبنی منبع اصلی فسفر در رژیم غذایی هستند، بنابراین مصرف شیر را به 1 فنجان در روز محدود نمایید. اگر به جای شیر مایع از ماست یا پنیر استفاده می کنید، فقط یک ظرف ماست یا 40 گرم پنیر در روز مصرف نمایید.

برخی سبزیجات نیز حاوی فسفر هستند. مصرف آن ها را به 1 فنجان در هفته محدود کنید:

• لوبیا خشک شده
• کلم بروکلی
• قارچ
• کلم بروکسل

برخی از غلات باید به 1 وعده در هفته محدود شوند. آن ها عبارت اند از هستند:

• سبوس
• غلات گندم
• بلغور جو دوسر
• گرانولا

نان سفید یا ایتالیایی و کراکر های کم نمک تهیه شده با آرد سفید فسفر کمتری نسبت به نان و کراکر سبوس دار دارند.

نوشابه های گازدار حاوی فسفر هستند، بنابراین فقط نوشابه های شفاف بنوشید. Mountain Dew® (هر نوع)، کولا، Dr. Pepper® (هر نوع) را ننوشید. همچنین از چای یخی هاوایی Punch®، Fruitworks® و Cool® اجتناب کنید. آبجو نیز دارای فسفر است، بنابراین باید از همه نوع آن اجتناب کنید.

Susan Meyer در پایان می‌ گوید: «کلیه‌ ها به گونه‌ ای طراحی شده‌ اند که اگر به اندازه کافی عمر کنید، از کار بیفتند. اما برای افرادی که عملکرد کلیه‌شان خیلی سریع‌ تر از آنچه که در حالت یک زندگی عادی اتفاق می افتد عملکرد خود را از دست می دهند، رژیم غذایی مناسب برای بیماران کلیوی می‌ تواند کمک کننده باشد.»

منبع مقاله

ترجمه و بازنویسی شده توسط مجله پزشکی سلام