دیالیز (Dialysis)، درمانی برای افرادی است که کلیه هایشان از کار افتاده است. وقتی نارسایی کلیه دارید، کلیه های شما آنطور که باید خون را فیلتر نمی کنند. در نتیجه، مواد زائد و سموم در جریان خون شما جمع می شوند. دیالیز، کار کلیه های شما را انجام می دهد، یعنی مواد زائد و مایعات اضافی را از خون خارج می کند.
در ادامه به انواع دیالیز و شرح کامل روند آن خواهیم پرداخت.
چه کسانی به دیالیز نیاز دارند؟
افرادی که نارسایی کلیه یا بیماری کلیوی مرحله نهایی (ESRD) دارند ممکن است نیاز به دیالیز داشته باشند. آسیب ها و شرایطی مانند فشار خون بالا، دیابت و لوپوس (یک بیماری خود ایمنی) می توانند به کلیه ها آسیب رسانده و منجر به بیماری کلیوی شوند.
برخی افراد بدون هیچ دلیل مشخصی دچار مشکلات کلیوی می شوند. نارسایی کلیه می تواند یک بیماری طولانی مدت باشد یا می تواند به طور ناگهانی (آسیب حاد کلیه) پس از یک بیماری یا آسیب شدید ایجاد شود. این نوع نارسایی کلیه ممکن است با بهبودی از بین برود.
بیماری کلیوی دارای 5 مرحله است. در مرحله پنجم بیماری کلیوی، کلیه ها حدود 10 تا 15 درصد از عملکرد طبیعی خود را انجام می دهند. ممکن است برای زنده ماندن در این مرحله نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه داشته باشید. برخی از افراد در حالی که منتظر پیوند هستند دیالیز می شوند.
کلیه ها چه کار می کنند؟
کلیه های شما بخشی از دستگاه ادراری شما هستند. این دو اندام لوبیایی شکل در زیر قفسه سینه در هر طرف ستون فقرات شما قرار دارند. آنها سموم را از خون شما پاک می کنند و خون فیلتر شده و غنی از مواد مغذی را به جریان خون باز می گرداند.
ضایعات و آب اضافی باعث تولید ادرار می شود که از کلیه ها به سمت مثانه حرکت می کند. کلیه ها همچنین به تنظیم فشار خون شما کمک می کنند.
انواع دیالیز کدام اند؟
دو راه برای دیالیز وجود دارد:
- همودیالیز
- دیالیز صفاقی
همودیالیز چیست؟
به وسیله همودیالیز، یک دستگاه (دستگاه همودیالیز) خون را از بدن شما خارج می کند، آن را از طریق دیالیز (کلیه مصنوعی) فیلتر می کند و خون تمیز شده را به بدن شما باز می گرداند. این فرآیند 3 تا 5 ساعته ممکن است سه بار در هفته در بیمارستان یا مرکز دیالیز انجام شود.
همچنین می توانید همودیالیز را در خانه انجام دهید. ممکن است چهار تا هفت بار در هفته و در هر جلسه ساعت کمتری به درمان‌های خانگی نیاز داشته باشید. شما ممکن است همودیالیز شبانه را انتخاب کنید، یعنی همودیالیز خانگی را در شب هنگام خواب انجام دهید.
قبل از همودیالیز چه اتفاقی می افتد؟
قبل از شروع همودیالیز، تحت یک برش جراحی جزئی قرار می گیرید تا دسترسی به جریان خون آسان تر شود. طی این عمل ممکن است موارد زیر برای شما اتفاق بیفتد:
- فیستول شریانی وریدی (فیستول AV): یک جراح، شریان و ورید بازوی شما را به هم متصل می کند.
- پیوند شریانی وریدی (گرافت AV): اگر شریان و ورید برای اتصال خیلی کوتاه باشند، جراح شما از یک پیوند (لوله نرم و توخالی) برای اتصال شریان و ورید استفاده می کند.
فیستول ها و گرافت های AV شریان و ورید متصل را بزرگ می کنند که دسترسی به دیالیز را راحت تر می کند. آنها همچنین به جریان خون سریعتر در داخل و خارج از بدن شما کمک می کنند.
اگر دیالیز نیاز باشد تا به سرعت انجام شود، ممکن است ارائه دهنده شما یک کاتتر (لوله نازک) را در ورید گردن، قفسه سینه یا پا برای دسترسی موقت قرار دهد.
ارائه دهنده شما به شما یاد می دهد که چگونه از عفونت فیستول یا پیوند خود جلوگیری کنید. این ارائه دهنده همچنین نحوه انجام همودیالیز در خانه را در صورت تمایل به شما نشان می دهد.
در طول همودیالیز چه اتفاقی می افتد؟
در طول همودیالیز، دستگاه دیالیز:
- خون را به وسیله یک سوزن که در بازوی شماست، از بدنتان خارج می کند.
- خون را از طریق فیلتر دیالیز به گردش در می آورد، که مواد زائد را به محلول دیالیز منتقل می کند. این مایع پاک کننده حاوی آب، نمک و سایر مواد افزودنی است.
- خون فیلتر شده را از طریق سوزن دیگری در بازو به بدن شما برمی گرداند.
- فشار خون شما را برای تنظیم سرعت جریان خون در داخل و خارج از بدن شما کنترل می کند.
بعد از همودیالیز چه اتفاقی می افتد؟
برخی از افراد در طول یا بلافاصله پس از همودیالیز فشار خون پایین را تجربه می کنند. ممکن است حالت تهوع، سرگیجه یا ضعف داشته باشید.
سایر عوارض همودیالیز عبارتند از:
- درد قفسه سینه یا کمر درد
- سردرد
- خارش پوست
- گرفتگی عضلات
- سندرم پاهای بی قرار
دیالیز صفاقی چیست؟
به وسیله دیالیز صفاقی، رگ های خونی ریز داخل دیواره شکم (صفاق) با کمک محلول دیالیز خون را فیلتر می کنند. این محلول نوعی مایع پاک کننده است که حاوی آب، نمک و سایر مواد افزودنی است.
دیالیز صفاقی در خانه انجام می شود. دو راه برای انجام این درمان وجود دارد:
- دیالیز صفاقی خودکار که از دستگاهی به نام سیکلر استفاده می کند.
- دیالیز صفاقی متحرک (CAPD) که به صورت دستی انجام می شود.
قبل از دیالیز صفاقی چه اتفاقی می افتد؟
حدود سه هفته قبل از شروع دیالیز صفاقی، یک عمل جراحی جزئی خواهید داشت. جراح یک لوله نرم و نازک (کاتتر) را از طریق شکم شما و داخل صفاق وارد می کند. این کاتتر به طور دائم در جای خود باقی می ماند.
یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی به شما نحوه انجام دیالیز صفاقی در خانه و جلوگیری از عفونت در محل کاتتر را آموزش می دهد.
در طول دیالیز صفاقی چه اتفاقی می افتد؟
در طول دیالیز صفاقی، شما:
- کاتتر را به یک شاخه از یک لوله Y شکل وصل کنید. این لوله به کیسه ای که محلول دیالیز دارد متصل می شود. محلول
- از طریق لوله و کاتتر به داخل حفره صفاقی جریان می یابد.
- لوله و کاتتر را بعد از حدود 10 دقیقه که کیسه خالی شد جدا کنید.
- درپوش کاتتر را بردارید.
- در حالی که محلول دیالیز داخل حفره صفاقی مواد زائد و مایعات اضافی بدن را جذب می کند، فعالیت های معمول خود
- را انجام دهید. این فرآیند می تواند 60 تا 90 دقیقه طول بکشد.
- درپوش را از کاتتر بردارید و از شاخه دیگر لوله Y شکل استفاده کنید تا مایع را در یک کیسه تمیز و خالی تخلیه کنید.
- این مراحل را تا چهار بار در روز تکرار کنید. تمام شب را با محلول در معده می خوابید.
برخی از افراد ترجیح می دهند دیالیز صفاقی را در شب انجام دهند. با دیالیز صفاقی خودکار، دستگاهی به نام سیکلر مایع را در هنگام خواب به داخل و خارج بدن پمپ می کند.
بعد از دیالیز صفاقی چه اتفاقی می افتد؟
مایع موجود در شکم می تواند باعث شود احساس نفخ یا سیری کنید. ممکن است احساس ناراحتی کنید، اما درمان دردناک نیست.
منابع
2- Merck Manual (Consumer Version). Dialysis
ترجمه و بازنویسی شده توسط مجله پزشکی سلام