افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه یا همان PTSD افکار و احساسات شدید و آزاردهنده مرتبط با تجربه خود را داشته که مدت ها پس از پایان یک رویداد آسیب زا باقی می مانند. این طبیعی است که در طول و بعد از یک موقعیت آسیب زا احساس ترس کنید. ترس بخشی از پاسخ “جنگ یا گریز” بدن است که به ما کمک می کند از خطر احتمالی اجتناب کرده یا به آن پاسخ دهیم.
افراد ممکن است طیف وسیعی از واکنش ها را پس از تروما (ضربه روحی یا جسمی) تجربه کنند و بیشتر آنها به مرور زمان بهبود می یابند. کسانی که همچنان علائم را تجربه می کنند ممکن است به عنوان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (Post-Traumatic Stress Disorder به اختصار PTSD) تشخیص داده شوند.
چه کسانی دچار اختلال استرس پس از سانحه می شوند؟
هر کسی در هر سنی ممکن است به PTSD مبتلا شود. این شامل کهنه سربازان جنگی و همه ی افرادی است که تجربه یا شاهد تجاوز فیزیکی یا جنسی، سوء استفاده، تصادف، فاجعه، حمله تروریستی یا سایر رویدادهای جدی بوده اند. افراد مبتلا به PTSD ممکن است احساس استرس یا ترس داشته باشند، حتی زمانی که دیگر در خطر نیستند.
همه افراد مبتلا به PTSD یک رویداد خطرناک را تجربه نکرده اند. گاهی اوقات، دانستن این که یکی از اقوام یا دوستان نزدیک خود ضربه روحی را تجربه کرده است، می تواند باعث PTSD شود.
بر اساس گزارش مرکز ملی PTSD (یک برنامه وزارت امور کهنه سربازان ایالات متحده)، حدود 6 نفر از هر 100 نفر در مقطعی از زندگی خود دچار PTSD می شوند. زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به PTSD هستند. جنبه های خاصی از رویداد های آسیب زا و عوامل بیولوژیکی (مانند ژن ها) ممکن است برخی از افراد را بیشتر در معرض ابتلا به PTSD قرار دهد.
مقاله مرتبط: اختلال اضطراب بیماری چیست؟
علائم و نشانه های اختلال استرس پس از سانحه کدامند؟
علائم PTSD معمولاً در طول 3 ماه پس از وقوع رویداد آسیب زا شروع می شوند، اما گاهی اوقات دیرتر اتفاق می افتند. برای برآورده کردن معیار های PTSD، فرد باید بیش از 1 ماه دارای علائم بوده و نشانه ها نیز باید به اندازه ای شدید باشد که در جنبه های زندگی روزمره، مانند روابط یا کار، تداخل ایجاد کند. علائم همچنین باید با دارو، مصرف مواد یا سایر بیماری ها ارتباطی نداشته باشد.
سیر اختلال در افراد متفاوت است. اگرچه برخی از افراد در عرض 6 ماه بهبود می یابند، برخی دیگر علائمی دارند که 1 سال یا بیشتر به طول می انجامد. افراد مبتلا به PTSD اغلب شرایط همزمانی مانند افسردگی، مصرف مواد یا یک یا چند اختلال اضطرابی دارند.
پس از یک رویداد خطرناک، طبیعی است که دچار برخی علائم شوید. به عنوان مثال، برخی از افراد ممکن است احساس کنند که از این تجربه جدا شده اند، گویی که به جای تجربه مستقیم آن حادثه، شواهد را به عنوان یک فرد خارجی (سوم شخص) مشاهده می کنند. یک متخصص بهداشت روان مانند روانپزشک، روانشناس یا مددکار اجتماعی بالینی می تواند تعیین کند که آیا علائم با معیار های PTSD مطابقت دارند یا نه.
برای تشخیص PTSD، یک بزرگسال باید حداقل به مدت یک ماه تمام موارد زیر را داشته باشد:
- تجربه مجدد علائم: حداقل یک علامت دوباره تجربه شود
- علائم اجتنابی: حداقل یک نشانه اجتنابی داشته باشد
- علائم برانگیختگی و واکنش پذیری: حداقل دو علامت برانگیختگی و واکنش پذیری وجود داشته باشد
- علائم شناختی و خلقی: حداقل دارای دو علامت شناختی و رفتاری باشد
1- تجربه مجدد علائم
- فلش بک به معنای زنده کردن رویداد آسیب زا که شامل برخی علائم فیزیکی مانند افزایش ضربان قلب یا تعریق می شود
- خاطرات یا رویاهای تکرار شونده مربوط به رویداد
- دارا بودن افکار ناراحت کننده
- بروز برخی از علائم فیزیکی استرس
افکار و احساسات می توانند این علائم را تحریک کنند، همانطور که کلمات، اشیاء یا موقعیت هایی که یادآور رویداد هستند نیز ممکن است باعث اینکار شوند.
2- علائم اجتنابی
- تلاش برای دور ماندن از مکان ها، رویداد ها یا اشیایی که یادآور آن تجربه هستند
- اجتناب از افکار یا احساسات مرتبط با رویداد آسیب زا
علائم اجتنابی ممکن است باعث شود افراد روال زندگی روزمره خود را تغییر دهند. به عنوان مثال، برخی از افراد ممکن است پس از یک تصادف شدید رانندگی از رانندگی یا سوار شدن در ماشین اجتناب کنند.
3- علائم برانگیختگی و واکنش پذیری
- به راحتی مبهوت شدن
- احساس تنش و در حالت دفاعی بودن یا مورد هجوم قرار گرفتن
- داشتن مشکل در تمرکز
- داشتن مشکل در به خواب رفتن یا ماندن در خواب
- احساس تحریک پذیری و طغیان های خشمگین یا پرخاشگرانه
- درگیر شدن در رفتار های مخاطره آمیز، بی پروایانه یا مخرب
علائم برانگیختگی اغلب ثابت است. آنها می توانند منجر به احساس استرس و عصبانیت شوند و ممکن است در بخش هایی از زندگی روزمره مانند خواب، غذا خوردن یا تمرکز فرد اختلال ایجاد کنند.
4- علائم شناختی و خلقی
- مشکل در به خاطر سپردن ویژگی های کلیدی رویداد آسیب زا
- داشتن افکار منفی در مورد خود یا جهان
- احساس سرزنش اغراق آمیز نسبت به خود یا دیگران
- احساسات منفی مداوم، مانند ترس، خشم، گناه یا شرم
- از دست دادن علاقه به فعالیت های قبلی
- احساس انزوای اجتماعی
- مشکل در احساس احساسات مثبت، مانند شادی یا رضایت
علائم شناختی و خلقی می تواند پس از رویداد آسیب زا شروع یا بدتر شوند. آنها می توانند باعث شوند افراد احساس کنندکه از دوستان یا خانواده خود فاصله گرفته و جدا شده اند.
واکنش کودکان و نوجوانان به تروما (ضربه روحی) چگونه است؟
کودکان و نوجوانان ممکن است واکنش‌های شدیدی به رویداد های آسیب‌زا داشته باشند، اما علائم آنها ممکن است مانند بزرگسالان نباشد. در کودکان کمتر از 6 سال، علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:
- خیس کردن تخت بعد از یادگیری استفاده از توالت
- فراموش کردن نحوه صحبت کردن یا ناتوانی در صحبت کردن
- اجرای این رویداد ترسناک در طول زمان بازی های خود
- دلبستگی غیرمعمول با والدین یا بزرگسالان دیگر
کودکان بزرگتر و نوجوانان معمولا علائمی را بیشتر شبیه علائمی که در بزرگسالان مشاهده می شود از خود نشان می دهند. آنها همچنین ممکن است رفتارهای مخرب و بی احترامی را از خود بروز دهند. کودکان و نوجوانان بزرگتر ممکن است به دلیل جلوگیری نکردن از آسیب یا مرگ احساس گناه کرده یا به فکر انتقام باشند.
چرا برخی افراد دچار اختلال استرس پس از سانحه می شوند و برخی دیگر نه؟
همه کسانی که دچار یک رویداد خطرناک یا آسیب زا می شوند لزوما به PTSD مبتلا نمی گردند. به طور کلی عوامل زیادی در این امر نقش دارند. برخی از این عوامل قبل از تروما وجود داشته و برخی دیگر در طول و بعد از یک رویداد آسیب زا نقش دارند.
عوامل خطری که ممکن است احتمال ابتلا به PTSD را افزایش دهند عبارتند از:
- قرار گرفتن در معرض تجربیات آسیب زا قبلی، به ویژه در دوران کودکی
- مورد صدمه قرار گرفتن یا مشاهده افراد زخمی یا کشته شده
- احساس وحشت، درماندگی یا ترس شدید
- داشتن حمایت اجتماعی اندک یا بدون حمایت اجتماعی پس از رویداد
- مقابله با عوامل استرس زا پس از واقعه، مانند از دست دادن یکی از عزیزان، درد و آسیب، یا از دست دادن شغل یا محل زندگی
- داشتن سابقه شخصی یا سابقه خانوادگی بیماری روانی یا مصرف مواد مخدر
مقاله مرتبط: حمله پانیک (Panic Attack) چیست؟
عوامل تاب آوری که ممکن است احتمال ابتلا به PTSD را کاهش دهند عبارتند از:
- جستجو و دریافت حمایت از دوستان، خانواده یا گروه های حمایتی
- یاد بگیرید که با اعمال خود در پاسخ به یک رویداد آسیب زا احساس خوبی داشته باشید
- داشتن یک استراتژی مقابله ای برای عبور و یادگیری از یک رویداد آسیب زا
- آمادگی و توانایی برای پاسخگویی به رویدادهای ناراحت کننده در زمان وقوع، علیرغم احساس ترس
PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه چگونه درمان می شود؟
برای افراد مبتلا به علائم PTSD مهم است که با یک متخصص سلامت روان که تجربه درمان PTSD را دارد مشورت کرده و تحت درمان قرار بگیرند. درمان های اصلی عبارتند از روان درمانی، دارو ها یا ترکیبی از روان درمانی و دارو ها. یک متخصص سلامت روان با تجربه می تواند به افراد کمک کند تا بهترین برنامه درمانی را برای بهبود علائم و نیاز های خود پیدا کنند.
برخی از افراد مبتلا به PTSD، مانند کسانی که در روابط آزاردهنده قرار دارند، ممکن است در یک آسیب و ضربه روحی مداوم زندگی کنند. در این موارد، درمان معمولاً زمانی مؤثرتر است که هم وضعیت آسیب زا و هم علائم PTSD را مورد توجه قرار دهد. افرادی که حوادث آسیب زا را تجربه می کنند یا مبتلا به PTSD هستند ممکن است اختلال هراس، افسردگی، مصرف مواد یا افکار خودکشی را نیز تجربه کنند. درمان این شرایط می تواند به بهبودی پس از ضربه کمک کند. تحقیقات نشان می دهد که حمایت خانواده و دوستان نیز می تواند بخش مهمی از روند بهبودی باشد.
1- روان درمانی
روان درمانی، که گاهی اوقات گفتار درمانی نیز نامیده می شود، شامل انواع تکنیک های درمانی است که متخصصان سلامت روان برای کمک به افراد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتار های نگران کننده استفاده می کنند. روان درمانی می تواند برای افراد مبتلا به PTSD و خانواده های آنها حمایت، آموزش و راهنمایی های لازم را ارائه دهد. درمان می تواند یک به یک یا به صورت گروهی انجام شود و معمولاً 6 تا 12 هفته طول می کشد اما می تواند بیشتر نیز به طول بیانجامد.
برخی از انواع روان درمانی نشانه های PTSD را مورد هدف قرار می دهند، در حالی که برخی دیگر بر مشکلات اجتماعی، خانوادگی یا شغلی تمرکز می کنند. روان‌درمانی های مؤثر اغلب بر چند مؤلفه کلیدی، از جمله مهارت های یادگیری برای کمک به شناسایی محرک ها و مدیریت علائم تأکید دارند.
یک نوع رایج روان درمانی به نام رفتار درمانی شناختی می تواند شامل مواجهه درمانی و بازسازی شناختی باشد.
مواجهه درمانی به افراد کمک می کند تا یاد بگیرند که ترس خود را با قرار دادن تدریجی و به روشی ایمن در معرض آسیبی که تجربه کرده اند مدیریت کنند. به عنوان بخشی از مواجهه درمانی، افراد ممکن است درباره تروما فکر کنند یا بنویسند یا از مکانی که در آن اتفاق افتاده است بازدید کنند. این درمان می تواند به افراد مبتلا به PTSD کمک کند تا علائمی را که باعث ناراحتی آنها می شود کاهش دهند.
بازسازی شناختی به افراد کمک می کند تا رویداد آسیب زا را درک کنند. گاهی اوقات افراد رویداد را متفاوت از نحوه وقوع آن به یاد می آورند، یا ممکن است نسبت به چیزی که تقصیر آنها نیست احساس گناه یا شرم کنند. بازسازی شناختی می تواند به افراد مبتلا به PTSD کمک کند تا به روشی واقع بینانه در مورد آنچه اتفاق افتاده است فکر کنند.
2- مصرف برخی از دارو ها
سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) دو مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، نوعی داروی ضد افسردگی را برای درمان PTSD تأیید کرده است. SSRI ها ممکن است به افراد در مدیریت علائم PTSD مانند غم و اندوه، نگرانی، عصبانیت و احساس بی حسی عاطفی کمک کنند. ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ممکن است SSRI و سایر دارو ها را همراه با روان درمانی تجویز کنند. برخی از داروه ا ممکن است به درمان علائم خاص PTSD مانند مشکلات خواب و کابوس ها کمک کنند.
افراد باید با ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی خود برای یافتن بهترین دارو یا ترکیبی از دارو ها و دوز مناسب خودشان مشورت کنند.
چه کار هایی را برای کمک به خودم می توانم انجام دهم؟
با درمان می توانید بهتر شوید. در اینجا مواردی وجود دارد که می توانید برای کمک به خود انجام دهید:
- با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود در مورد گزینه های درمانی صحبت کنید و برنامه درمانی خود را دنبال کنید.
- به دنبال انجام ورزش، تمرکز حواس یا سایر فعالیت هایی باشید که به کاهش استرس کمک می کنند.
- سعی کنید برای وعده های غذایی، ورزش و خواب منظم برنامه روتین خود را حفظ کنید.
- اهداف واقع بینانه تعیین کرده و روی آنچه می توانید مدیریت کنید تمرکز کنید.
- زمانی را با دوستان یا اقوام مورد اعتماد خود بگذرانید و در مورد چیزهایی که ممکن است باعث ایجاد علائم شوند به آنها بگویید.
- انتظار داشته باشید که علائم شما به تدریج بهبود یابند و نه بلافاصله.
- از مصرف الکل یا مواد مخدر خودداری نمایید.
چگونه می توانم به فردی که به اختلال استرس پس از سانحه مبتلاست کمک کنم؟
اگر فردی را می شناسید که ممکن است دچار PTSD باشد، مهمترین کاری که می توانید انجام دهید این است که به آن فرد کمک کنید تا تشخیص و درمان مناسب را انجام دهد. برخی از افراد ممکن است برای گرفتن قرار ملاقات با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود به کمک نیاز داشته باشند. برخی نیز ممکن است از نیاز داشته باشند تا فردی در هنگام شرکت در جلسات درمانی آنها را همراهی کرده و کنار آنها حضور داشته باشد.
اگر یکی از دوستان نزدیک یا خویشاوندان شما مبتلا به PTSD تشخیص داده شده است، می توانید آنها را تشویق کنید که برنامه درمانی خود را دنبال کنند. اگر علائم آنها بعد از 6 تا 8 هفته بهبود نیافت، می توانید آنها را تشویق کنید تا در مورد آن با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنند. شما همچنین می توانید:
- از آنها حمایت عاطفی کرده، آنها را درک کرده و با صبر و شکیبایی آنها را تشویق به انجام درمان کنید.
- در مورد PTSD بیاموزید تا بتوانید درک کنید که دوستتان چه چیزی را تجربه می کند.
- به احساسات آنها دقت کرده و مانع موقعیت هایی شوید که ممکن است علائم PTSD را تحریک کنند.
- حواس پرتی های مثبت مانند پیاده روی، گردش و سایر فعالیت ها را در کنار آنها انجام داده و آنها را تشویق به فعالیت های اجتماعی و تفریحی کنید.
منابع
1- Post-Traumatic Stress Disorder
2- PTSD: National Center for PTSD
ترجمه و بازنویسی شده توسط مجله پزشکی سلام