میلیون ها نفر در سراسر جهان مبتلا به زوال عقل هستند و تخمین زده می شود که این تعداد در چهار دهه آینده دو برابر شود. زوال عقل اصطلاحی کلی برای از دست دادن حافظه، زبان، حل مسئله و سایر توانایی های ذهنی است و معمولا با افزایش سن و فرسایش در مغز اتفاق می افتد.
زوال عقل یکی از اصلی ترین بیماری ها برای افراد 65 سال و بالاتر بوده و به عنوان یکی از بی رحم ترین بیماری های موجود در جهان به خصوص در سنین بالا شناخته می شود.
مانند بسیاری از شرایط پزشکی، تشخیص علائم اولیه زوال عقل به مدیریت بهتر این بیماری و کاهش سرعت پیشرفت آن کمک می کند.
علائم اولیه زوال عقل
به گفته Maree McCabe AM، مدیر عامل Dementia Australia، تشخیص زودهنگام زوال عقل می تواند دشوار باشد زیرا می تواند پیچیدگی های خاصی را شامل شود، اما از دست دادن حافظه معمولاً اولین نشانه است.
شایع ترین علائم اولیه زوال عقل عبارتند از:
- از دست دادن حافظه
- تغییر در توانایی های برنامه ریزی و حل مسئله
- مشکل در انجام کار های روزمره
- سردرگمی در مورد زمان یا مکان
- ایجاد مشکل در درک آنچه می بینیم (اشیاء، افراد)، فواصل، عمق و فضای اطراف خود
- مشکل در گفتار، نوشتن یا درک مطلب
- جاگذاری نادرست اشیا و از دست دادن توانایی بازیابی مراحل
- ایجاد ضعف در قضاوت
- کناره گیری از کار یا فعالیت های اجتماعی
- تغییر در خلق و خو و شخصیت
مقاله مرتبط: پیشگیری از آلزایمر با مصرف قارچ
مراحل زوال عقل
در حالی که ویژگی های زوال عقل اغلب به سه مرحله طبقه بندی می شوند، مهم است توجه داشته باشید که این مراحل در هر فرد به صورت یکسان ظاهر نمی شوند.
افراد مبتلا به زوال عقل از نظر الگو های مشکلاتی که دارند و سرعت کاهش توانایی هایشان با یکدیگر متفاوتند.
توانایی های فردی افراد مبتلا به این بیماری، ممکن است با گذشت زمان و یا حتی در همان روز تغییر کند.
با این حال آنچه مسلم است، این است که توانایی های فرد با گذشت زمان بدتر خواهند شد. این موضوع ممکن است به سرعت در یک دوره چند ماهه یا به آرامی در طی چند سال اتفاق بیفتد.
1- زوال عقل اولیه
علائم اولیه زوال عقل را می توان به راحتی از دست داد و معمولا این علائم به پای افزایش سن گذاشته می شوند.
اغلب، این مرحله فقط در آینده آشکار می شود. شروع این بیماری معمولاً بسیار تدریجی است و تشخیص زمان دقیق شروع آن در بیشتر موارد غیر ممکن است.
فرد مبتلا به زوال عقل در مراحل اولیه ممکن است علائم زیر را داشته باشد:
- از دست دادن علاقه به سرگرمی ها و فعالیت ها
- تمایلی به امتحان کردن چیز های جدید را نداشته باشد
- قادر به انطباق با تغییرات نباشد
- از خود ضعف در قضاوت نشان داده و تصمیمات ضعیف بگیرد
- در درک ایده های پیچیده کندتربوده و با وقت بیشتری را با کار های معمولی بگذراند
- دیگران را به خاطر دزدیدن اشیاء گمشده سرزنش کند
- بیشتر خود محور شده و کمتر به دیگران و احساسات آنها توجه کند
- جزئیات رویداد های اخیر را بیشتر فراموش کند
- بیشتر احتمال دارد که خود را تکرار کند یا موضوع گفتگوی خود را گم کند
- اگر در کاری شکست بخورد، عصبی یا ناراحت می شود
- در مدیریت پول و دارایی های خود دچار مشکل می شود
2- زوال عقل متوسط
در این مرحله، مشکلات آشکار تر و ناتوان کننده تر هستند. فرد مبتلا ممکن است دارای چنین ویژگی هایی باشد:
- وقایع اخیر را بیشتر فراموش کند. حافظه گذشته دور معمولا بهتر به نظر می رسد، اما برخی از جزئیات ممکن است فراموش یا اشتباه گرفته شوند.
- از نظر زمان و مکان سردرگم باشد
- در صورت دوری از محیط آشنا گم شود
- نام خانواده یا دوستان خود را فراموش کرده و یا یکی از اعضای خانواده را با دیگری اشتباه بگیرد
- قابلمه ها و کتری های روی اجاق گاز را فراموش کرده یا ممکن است گاز را روشن بگذارد
- در خیابان ها پرسه بزند. شاید در شب، گاهی گم شود
- رفتار نامناسب از خود نشان دهد، مثلاً با لباس خواب به بیرون از خانه برود
- چیزهایی را ببیند یا بشنود که وجود ندارند
- از بهداشت شخصی یا خوردن غافل شود
- در صورت نا امید شدن دچار حالت های رفتاری عصبی، غمناک یا مضطرب شود
3- زوال عقل پیشرفته
در این مرحله سوم و آخر بیماری، فرد به شدت ناتوان بوده و نیاز به مراقبت کامل دارد. فرد ممکن است ویژگی های زیر را داشته باشد:
- حتی برای چند دقیقه قادر به به خاطر سپردن رویداد ها نباشد، به عنوان مثال فراموش کند که او به تازگی یک وعده غذایی خورده است
- توانایی خود برای درک یا استفاده از گفتار را از دست می دهد
- بی اختیار باشد
- عدم شناخت دوستان و خانواده را از خود نشان دهد
- برای خوردن، شستن، حمام کردن، توالت کردن و لباس پوشیدن به کمک نیاز دارد
- اشیاء روزمره را تشخیص نمی دهد
- در شب مزاحم دیگران شود
- بی قرار باشد، شاید به دنبال یکی از بستگانی باشد که مدت هاست مرده
- پرخاشگر شود، مخصوصاً زمانی که احساس می کند در معرض خطر قرار داشته یا تهدید می شود
- در راه رفتن دچار مشکل شود
- حرکات کنترل نشده داشته باشد
- بی تحرکی دائمی داشته باشد
زوال عقل چگونه تشخیص داده می شود؟
علائم شبه زوال عقل با علائم بیماری های دیگر مانند سکته مغزی، افسردگی، اعتیاد به الکل، عفونت ها، اختلالات هورمونی، کمبود های تغذیه ای و تومور های مغزی همپوشانی دارند. بسیاری از این شرایط قابل درمان هستند.
مشورت با پزشک برای تشخیص بیماری در مراحل اولیه حیاتی است. یک ارزیابی کامل پزشکی و روانشناختی ممکن است یک بیماری قابل درمان را شناسایی کرده و از درمان صحیح آن اطمینان حاصل کند یا وجود زوال عقل را تأیید و سپس از ارائه کمک های لازم مطمئن گردد.
چنین ارزیابی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- شرح حال دقیق پزشکی
- معاینه فیزیکی و عصبی کامل
- آزمایش های آزمایشگاهی شامل انواع آزمایش های خون و ادرار به نام «غربالگری زوال عقل» برای آزمایش انواع بیماری های احتمالی که می توانند مسئول ایجاد علائم باشند
- انجام تست عصب روانشناسی
- سایر آزمایشات تخصصی مانند رادیوگرافی قفسه سینه، نوار قلب یا سی تی اسکن
- یک تست وضعیت ذهنی برای بررسی دامنه عملکرد های فکری تحت تأثیر زوال عقل مانند حافظه، توانایی خواندن، نوشتن و محاسبه
- ارزیابی روانپزشکی برای شناسایی اختلالات قابل درمان که می توانند زوال عقل را تقلید کنند، مانند افسردگی
چگونه خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش دهیم؟
شرایط سلامتی خاصی وجود دارد که ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش دهد. این شرایط شامل فشار خون یا کلسترول بالا، دیابت نوع 2 و چاقی می شوند.
تحقیقات علمی نشان می دهد که تغییر برخی عادات بهداشتی و سبک زندگی ممکن است تفاوت بزرگی در کاهش یا به تاخیر انداختن خطر ابتلا به زوال عقل ایجاد کرده و هیچگاه برای شروع، خیلی زود یا دیر نیست.
اگر مراقب تناسب اندام و سلامت خود باشید، خطر ابتلا به زوال عقل شما کاهش پیدا می کند.
فعالیت بدنی جریان خون را به مغز افزایش داده، رشد سلول های مغز و ارتباطات بین آنها را تحریک کرده و با افزایش حجم مغز همراه است.
رژیم غذایی، الگو های خواب، شنوایی و محافظت از سر نیز عواملی برای سلامت بدن هستند.
منابع
1- How to detect the early signs of dementia
ترجمه و بازنویسی شده توسط مجله پزشکی سلام