روش های پیشگیری از سنگ کلیه قبل از به وجود آمدن آن

کلیه ها با حذف مایعات و مواد زائد اضافی از غذاهایی که می خورید، بدن را سم زدایی می کنند. اما وقتی یک رژیم غذایی ناسالم مصرف می کنید، به حجم کاری کلیه های خود اضافه کرده و توانایی آنها را برای انجام کارشان به چالش می کشید. برخی از غذا ها و نوشیدنی ها می توانند کلیه ها را تحت فشار قرار دهند یا خطرات عوارض سلامتی مانند سنگ کلیه را افزایش دهند.

کلیه ها مواد زائد را از طریق تولید ادرار از بین می برند که یکی از عملکرد های اساسی آنها است. با این حال تجمع یا انسداد می تواند در این فرآیند اختلال ایجاد کند. سنگ کلیه انسداد های شیمیایی سخت و اغلب دردناک در کلیه ها هستند. بسته به نوع و اندازه آنها، می توانند در کلیه ها باقی مانده یا راه خود را از طریق مجاری ادراری طی کنند تا هنگام رفتن به دستشویی دفع شوند یا سنگ را “عبور دهند” که می تواند بسیار دردناک باشد. سنگ ها اغلب در کلیه نادیده گرفته می شوند تا زمانی که به حالب (لوله ای که کلیه و مثانه را به هم متصل می کند) حرکت کنند.

اگر سنگی از کلیه خارج شود و مانع خروج ادرار شود، معمولاً در حالب، می تواند باعث برگشت ادرار و درد شدید شود.

سنگ کلیه شایع است و حدود 12 درصد از جمعیت ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می دهد. ایجاد سنگ کلیه معمولاً زمانی شروع می شود که افراد در دهه 20 یا 30 زندگی خود هستند و این مشکل می تواند تا سال ها ادامه پیدا کند.

موارد زیادی می تواند خطر ابتلا به سنگ را افزایش دهد، از جمله سابقه خانوادگی، عوامل سلامتی مانند دیابت، عادات غذایی یا اگر ادرار شما فاقد موادی برای جلوگیری از چسبیدن کریستال ها به یکدیگر باشد.

مقاله مرتبط: کلیه های شما چگونه کار می کنند؟

انواع سنگ کلیه

چهار نوع سنگ کلیه وجود دارد. دانستن نوع سنگ کلیه به تعیین علت آن کمک کرده و به شما سرنخ هایی در مورد چگونگی کاهش احتمال ابتلا به سنگ های بیشتر می دهد. اگر سنگ کلیه را دفع کردید، سعی کنید آن را نگه داشته تا برای تجزیه و تحلیل به تیم مراقبت های بهداشتی خود بدهید.

انواع سنگ کلیه عبارتند از:

1- سنگ های کلسیمی

این نوع، شایع ترین گونه سنگ کلیه است. حدود 70 تا 80 درصد سنگ های کلیه را سنگ های کلسیمی تشکیل می دهند که معمولاً از کلسیم و اگزالات ساخته می شوند. اگزالات ماده ای است که توسط کبد تولید شده و از طریق رژیم غذایی شما نیز جذب می شود. برخی از میوه ها و سبزیجات مانند اسفناج دارای محتوای اگزالات بالایی هستند. مصرف دوز های بالای ویتامین D و ویتامین C، جراحی معده و چندین اختلال متابولیک می تواند غلظت کلسیم یا اگزالات را در ادرار شما افزایش دهد.

سنگ های کلسیمی می توانند از فسفات کلسیم نیز ساخته شوند. این نوع سنگ در افراد مبتلا به بیماری های متابولیک مانند اسیدوز توبولار کلیوی شایع تر است. همچنین ممکن است با برخی از دارو های مورد استفاده برای درمان میگرن (توپیرامات) یا فشار خون (فروزماید یا تریامترن) مرتبط باشد.

2- سنگ های استروویت

سنگ های استروویت می توانند پس از عفونت دستگاه ادراری تشکیل شوند. این سنگ ها می توانند به سرعت رشد کرده و بزرگ شوند. تشکیل این سنگ ها گاهی اوقات با علائم یا نشانه های هشدار دهنده بسیار کمی همراه است.

3- سنگ های اسید اوریک

سنگ‌های اسید اوریک می‌ توانند در افرادی که به دلیل اسهال مزمن یا سوء جذب، مایعات زیادی از دست می‌ دهند، از رژیم غذایی پر پروتئین استفاده می‌کنند یا مبتلا به نقرس هستند، تشکیل شود. برخی عوامل ژنتیکی نیز ممکن است خطر ابتلا به سنگ های اسید اوریک را افزایش دهند.

4- سنگ سیستین

این سنگ ها در افراد مبتلا به یک اختلال ارثی به نام سیستینوری تشکیل می شوند که باعث می شود کلیه ها مقدار زیادی اسید آمینه خاص را دفع کنند.

عوامل خطر ایجاد سنگ کلیه

به گفته بنیاد ملی کلیه، حدود 10 درصد از مردم در مقطعی از زندگی خود دچار سنگ کلیه خواهند شد.

خطر ابتلا به سنگ کلیه در افراد می تواند به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد، از جمله:

• سابقه سلامت شخصی یا خانوادگی تشکیل سنگ کلیه داشته باشید
• اضافه وزن داشته یا چاق باشید
• به دیابت مبتلا باشید
• از برخی شرایط و مشکلات کلیوی برخوردار باشید
• به میزان کافی در طول روز آب ننوشید
• یک رژیم غذایی سرشار از سدیم یا یک رژیم غذایی ناسالم داشته باشید

سنگ ها می توانند در اثر تجمع مواد شیمیایی مختلف از جمله کلسیم، اگزالات، اورات، سیستین، گزانتین و فسفات ایجاد شوند.
دکتر Alice Wei، نفرولوژیست و مدیر ارشد پزشکی در Strive Health، یک شرکت مراقبت از کلیه، در این باره می‌ گوید: به دلیل این تنوع، رژیم غذایی که به از بین بردن یک نوع سنگ کلیه کمک می‌کند ممکن است در مبارزه با نوع دیگر کم اثر باشد.
برای کمک به فردی کردن بهترین رویکرد رژیم غذایی خود، وی توصیه می کند برای تجزیه و تحلیل سنگ به یک نفرولوژیست یا یک اورولوژیست مراجعه کنید.

مقاله مرتبط: آنژیومیولیپوم یا تومور کلیه چیست؟

راه های پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه

تقریبا 50 درصد از افرادی که به سنگ کلیه مبتلا شده اند، اگر اقدامات لازم برای جلوگیری از تشدید آن را انجام ندهند، در 10 سال آینده دچار سنگ دیگری خواهند شد. این اقدامات معمولاً شامل ترکیبی از تغییرات سبک زندگی و مصرف برخی از دارو ها می شود.

1- تغییرات در سبک زندگی:

ممکن است خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهید اگر:

• در طول روز آب بنوشید:
  افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند باید به اندازه ای مایعات بنوشند که روزانه حدود 80 اونس (2.5 لیتر) ادرار دفع کنند. این موثرترین روش درمانی موجود برای جلوگیری از سنگ کلیه در آینده است. تیم مراقبت های بهداشتی شما ممکن است از شما بخواهد که خروجی ادرار خود را اندازه گیری کنید تا اطمینان حاصل شود که مقدار آب کافی در طول روز می نوشید.
• غذا های غنی از اگزالات را کمتر بخورید:
  پایبندی به یک رژیم غذایی کم اگزالات می تواند خطر ابتلا به سنگ های اگزالات کلسیمی را کاهش دهد. غذا هایی که دارای بیشترین اگزالات هستند عبارتند از اسفناج، ریواس، سیب زمینی پخته، عدس، لوبیا، سبوس، بلغور و بادام. مقدار زیاد نمک و پروتئین حیوانی در رژیم غذایی شما نیز می تواند خطر سنگ کلیه را افزایش دهد. رژیم غذایی با سدیم کمتر و پتاسیم بیشتر (موجود در بسیاری از میوه ها و سبزیجات) می تواند خطر تشکیل سنگ را کاهش دهد.
• به خوردن غذاهای غنی از کلسیم ادامه دهید، اما در مصرف مکمل های کلسیم احتیاط کنید:
  کلسیم موجود در غذا می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهد. به خوردن غذا های غنی از کلسیم ادامه دهید، مگر اینکه تیم مراقبت های بهداشتی شما غیر از این را توصیه کند. با این حال، قبل از مصرف مکمل‌ های کلسیم با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت کنید، زیرا ممکن است این مکمل‌ ها با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط باشند.
• اقداماتی را برای کاهش عفونت ادراری انجام دهید:
  برخی از افراد، بیشتر مستعد ابتلا به عفونت های مکرر دستگاه ادراری هستند. عفونت های کمتر می تواند خطر ایجاد سنگ استروویت را کاهش دهد. برای پیشگیری از عفونت های دستگاه ادراری می توانید: مایعات زیاد به خصوص آب بنوشید، مثانه خود را اغلب خالی کنید، بلافاصله پس از رابطه جنسی ادرار کنید، مکمل های کرن بری مصرف کنید.

2- مصرف برخی از دارو ها

دارو ها می توانند میزان مواد معدنی و املاح در ادرار را کنترل کنند و ممکن است در افرادی که انواع خاصی از سنگ ها را تشکیل می دهند مفید باشند. نوع دارویی که پزشک شما تجویز می کند به نوع سنگ کلیه و ترکیب خاص ادرار شما بستگی دارد که به وسیله انجام آزمایش مشخص می شود. برخی از دارو ها می توانند سطح اسید اوریک خون را کاهش دهند و خطر ابتلا به سنگ های اسید اوریک را کاهش دهند، در حالی که برخی دیگر حلالیت سیستین را در ادرار افزایش داده و خطر ابتلا به سنگ های سیستین را کاهش می دهند.

تشکیل سنگ کلیه برای هر فرد منحصر به فرد است، بنابراین مهم است که با تیم مراقبت های بهداشتی خود برای ایجاد یک برنامه درمانی شخصی کار کنید. این برنامه باید نوع سنگ کلیه شما، علل احتمالی تشکیل آنها و اقدامات خاص برای پیشگیری از آنها را در نظر بگیرد.

شش نکته سریع برای پیشگیری از سنگ کلیه:

1. آب بیشتری بنوشید
2. نمک کمتری بخورید
3. فیبر بیشتری بخورید
4. میزان پروتئین مصرفی را پایین بیاورید
5. از مصرف اگزالات بیش از حد خودداری کنید
6. میزان کلسیم مصرفی خود را مدیریت کنید

منابع

1- Preventing kidney stones before they form

2- National Kidney Foundation

ترجمه و بازنویسی شده توسط مجله پزشکی سلام