هیپوگلیسمی زمانی اتفاق می افتد که سطح قند خون (گلوکز) شما برای ادامه فعالیت های بدن بسیار پایین می آید. دلایل متعددی وجود دارد که چرا ممکن است این اتفاق بیفتد. شایع ترین دلیل کاهش قند خون، عوارض جانبی دارو هایی است که برای درمان دیابت استفاده می شوند.
کاهش سطح قند خون نه تنها بر مبتلایان به دیابت، بلکه بر بسیاری از افراد تأثیر می گذارد. اگر بدون غذا از خانه بیرون می روید و یا وعده های غذایی اصلی روزانه به ویژه صبحانه را حذف می کنید، حداقل یکبار در طول روز ممکن است دچار کاهش قند خون شوید. افرادی که اغلب می خواهند وزن خود را کاهش دهند دقیقاً به دلایل ذکر شده ممکن است دچار هیپوگلیسمی (پایین بودن سطح قند خون) شوند.
کاهش سطح قند خون ممکن است منجر به افزایش گرسنگی شود و همچنین می تواند با علائم ناراحت کننده دیگری مانند تعریق، لرزش، پرخاشگری، گفتار نامنسجم و ضربان قلب سریع همراه باشد.
اگر این اپیزود ها به طور مکرر اتفاق بیفتند، به ویژه هنگام بیدار شدن در صبح، ممکن است گاهی اوقات نشان دهنده یک بیماری زمینه ای باشند و اغلب پیش درآمدی برای دیابت هستند.
دقیقاً در این لحظات است که باید با پزشک مشورت کنید و مشخص کنید که مشکل چیست.
در طول دوره های روزه داری یا فستینگ، غلظت گلوکز در خون کاهش یافته و باعث می‌شود افراد سالم کاهش ترشح انسولین و افزایش ترشح هورمون هایی را که به طور خاص با انسولین مقابله می کنند، مانند: گلوکاگون، آدرنالین، کورتیزول و هورمون رشد را تجربه کنند.
مسلم است که در آن لحظات بهترین احساس را نخواهید داشت. این هورمون های ضد تنظیمی با افزایش تولید گلوکز در کبد و در عین حال کاهش استفاده از آن در بافت های محیطی، از جمله عضلات و بافت چربی، سطح گلوکز خون را در محدوده طبیعی حفظ می کنند.
هیپوگلیسمی چیست؟
هیپوگلیسمی وضعیتی است که در آن سطح قند خون (گلوکز) شما کمتر از حد استاندارد است. گلوکز منبع اصلی انرژی بدن شماست.
افت قند خون اغلب مربوط به درمان دیابت است. اما سایر دارو ها و شرایط مختلف که بسیار نادر هستند، می توانند باعث کاهش قند خون در افرادی شوند که دیابت ندارند.
هیپوگلیسمی نیاز به درمان فوری دارد. برای بسیاری از افراد، قند خون ناشتا 70 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL)، یا 3.9 میلی مول در لیتر (mmol/L) و یا کمتر باید به عنوان هشداری برای هیپوگلیسمی در نظر گرفته شود. اما این اعداد برای شما ممکن است متفاوت باشد و لازم است تا از ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود در مورد آن سوال کنید.
درمان این وضعیت شامل بازگرداندن سریع قند خون شما به محدوده استاندارد به وسیله غذا یا نوشیدنی با قند بالا و یا با مصرف دارو است. درمان طولانی مدت نیاز به شناسایی و درمان علت افت قند خون دارد.
علائم هیپوگلیسمی
به طور معمول، علائم هیپوگلیسمی زمانی ظاهر می شوند که سطح قند خون به کمتر از سه میلی مول در لیتر برسد، اما در صورت کاهش ناگهانی و قابل توجه قند خون، می تواند با مقادیر قند بالاتر نیز رخ دهد.
علائم هیپوگلیسمی شامل فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک، منجر به عصبی شدن، تعریق، رنگ پریدگی، تپش قلب، لرزش و همچنین علائم کمبود گلوکز در سلول های مغزی مانند گیجی، اختلال در تمرکز، سردرد، دوبینی، مشکل در صحبت کردن، ضعف در برخی از قسمت های بدن، غش و در موارد شدیدتر کما گردد.
افت قند خون صبحگاهی یا پس از صرف غذا (واکنشی) ممکن است توسط افرادی که دیابت ندارند تجربه شود. موارد مکرر افت قند خون صبحگاهی (فستینگ) همیشه باید به عنوان نشانه ای از یک بیماری زمینه ای در نظر گرفته شود.
اگر سطح قند خون خیلی پایین بیاید، علائم و نشانه های هیپوگلیسمی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- رنگ پریدگی صورت
- لرزش
- تعریق
- سردرد
- گرسنگی یا حالت تهوع
- ضربان قلب نامنظم یا سریع
- خستگی
- تحریک پذیری یا اضطراب
- مشکل در تمرکز
- سرگیجه یا سبکی سر
- گزگز یا بی حسی لب، زبان یا گونه
همانطور که هیپوگلیسمی بدتر می شود، علائم و نشانه ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سردرگمی، رفتار غیرمعمول یا هر دو، مانند ناتوانی در انجام کار های روزانه
- از دست دادن هماهنگی و تعادل
- لکنت زبان
- تاری دید یا محدودیت دید
- کابوس، اگر به هنگام خواب اتفاق بیفتد
هیپوگلیسمی بسیار شدید ممکن است باعث موارد زیر گردد:
- عدم پاسخگویی (از دست دادن هوشیاری)
- تشنج
علل احتمالی هیپوگلیسمی در افراد بدون دیابت
هیپوگلیسمی در افراد بدون دیابت بسیار کمتر است. علل می تواند شامل موارد زیر باشد:
- دارو ها: مصرف تصادفی دارو های دیابت خوراکی دیگران یکی از دلایل احتمالی هیپوگلیسمی است. سایر دارو ها نیز می توانند باعث افت قند خون شوند، به ویژه در کودکان یا افراد مبتلا به نارسایی کلیه. یک نمونه، Qualaquin است که برای درمان مالاریا استفاده می شود.
- نوشیدن بیش از حد الکل: مصرف بیش از حد نوشیدنی های الکلی بدون غذا خوردن می تواند مانع از ترشح گلوکز کبد از ذخایر گلیکوژن به جریان خون شود. این امر می تواند منجر به هیپوگلیسمی گردد.
- برخی از بیماری های شدید: بیماری های شدید کبدی مانند هپاتیت شدید یا سیروز، عفونت شدید، بیماری کلیوی و بیماری پیشرفته قلبی می توانند باعث هیپوگلیسمی شوند. اختلالات کلیوی همچنین می تواند بدن شما را از دفع مناسب دارو ها باز دارد. به دلیل تجمع دارو هایی که سطح قند خون را کاهش می دهند، این موضوع می تواند بر سطح گلوکز تأثیر بگذارد.
- گرسنگی طولانی مدت: هیپوگلیسمی می تواند با سوءتغذیه و گرسنگی رخ دهد، زمانی که غذای کافی دریافت نمی کنید و ذخایر گلیکوژن مورد نیاز بدن برای تولید گلوکز مصرف می شود. یک اختلال تغذیه ای به نام بی اشتهایی عصبی یکی از نمونه های بیماری است که می تواند باعث کاهش قند خون و منجر به گرسنگی طولانی مدت شود.
- تولید بیش از حد انسولین: یک تومور نادر پانکراس (انسولینوما) می تواند باعث تولید بیش از حد انسولین در شما شده و در نتیجه هیپوگلیسمی ایجاد گردد. سایر تومور ها نیز می توانند منجر به تولید بیش از حد مواد شبه انسولین شوند. سلول های غیر معمول پانکراس که انسولین تولید می کنند نیز می توانند منجر به ترشح بیش از حد انسولین و در نتیجه افت قند خون شوند.
- کمبود هورمون: برخی از اختلالات غده فوق کلیوی و تومور هیپوفیز می تواند منجر به مقدار ناکافی برخی از هورمون ها شود که تولید گلوکز یا متابولیسم را تنظیم می کنند. کودکان اگر هورمون رشد بسیار کمی داشته باشند ممکن است دچار هیپوگلیسمی شوند.
هیپوگلیسمی بعد از خوردن غذا
هیپوگلیسمی معمولاً زمانی رخ می دهد که شما غذا نخورده اید، اما همیشه اینطور نیست. گاهی اوقات علائم افت قند خوم بعد از وعده های غذایی خاص رخ می دهند، اما اینکه دقیقاً چرا این اتفاق می افتد نامشخص است.
این نوع افت قند خون، که هیپوگلیسمی واکنشی یا هیپوگلیسمی پس از غذا نامیده می شود، می تواند در افرادی رخ دهد که جراحی هایی داشته اند که با عملکرد معمول معده تداخل داشته باشند. جراحی که بیشتر با این مورد همراه است، جراحی بای پس معده است، اما می تواند در افرادی که جراحی های دیگری نیز داشته اند نیز رخ دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر دارای شرایط زیر هستید، ضروریست تا به یک پزشک مراجعه نمایید:
- شما دارای علائم هیپوگلیسمی هستید اما دیابت ندارید.
- شما دیابت دارید و هیپوگلیسمی به درمان پاسخ نمی دهد، مانند نوشیدن آب میوه یا نوشابه های معمولی (غیر رژیمی)، خوردن آب نبات و یا مصرف قرص های گلوکز.
برای کسی که به دیابت مبتلا بوده و یا سابقه افت قند خون داشته و علائم هیپوگلیسمی شدید دارد یا هوشیاری خود را از دست می دهد، کمک اضطراری به وی و رساندن اون به پزشک یا اورژانس، ضروری است.
منبع
1- Hypoglycemia (Low Blood Glucose)
2- Hypoglycemia
ترجمه و بازنویسی شده توسط مجله پزشکی سلام