روتاویروس چیست؟
روتاویروس (Rotavirus) ، ویروسی است که باعث اسهال ، استفراغ و سایر مشکلات روده و گوارش می شود که این مشکلات بین حداقل 3 تا حداکثر 8 روز ادامه پیدا می کنند. این ویروس بسیار مسری است و شایع ترین علت اسهال در نوزادان و کودکان خردسال در سراسر جهان است.
روتاویروس هنگامی که توسط میکروسکوپ الکترونی مشاهده می شود ظاهری شبیه به چرخ دارد. نام روتاویروس از کلمه لاتین rota به معنای “چرخ” گرفته شده است. روتاویروس ها بدون پوشش هستند، دارای کپسید سه لایه بوده و ژنوم RNA قطعه بندی شده دارند. از آنجایی که ویروس در محیط پایدار است، انتقال از طریق خوردن آب یا غذای آلوده و تماس با سطوح یا اشیاء آلوده نیز ممکن است رخ دهد.
بیشترین میزان بیماری در میان نوزادان و کودکان 5 سال و کمتر رخ می دهد. بزرگسالان نیز ممکن است به روتاویروس مبتلا شوند، اگرچه بیماری آنها خفیف تر است.
روتاویروس باعث ایجاد التهاب در معده و روده می شود. در نتیجه این ویروس می تواند باعث اسهال شدید، استفراغ، تب، درد شکم و کم آبی در نوزادان، کودکان خردسال و برخی بزرگسالان شود.
برخی از دارو ها می توانند باعث بهبود علائم این ویروس شوند، اما تاکنون هیچ درمان قطعی برای روتاویروس وجود ندارد. کودکان ممکن است بیش از یک بار به بیماری روتاویروس مبتلا شوند زیرا نه واکسن و نه عفونت طبیعی ایمنی کامل در برابر عفونت های آینده ایجاد نمی کنند. اولین عفونت کودک با روتاویروس شدید ترین علائم را ایجاد می کند.
نشانه ها و علائم روتاویروس
دوره کمون بیماری روتاویروس تقریباً دو روز است. بدین معنا که اگر کودک شما به روتاویروس مبتلا شده باشد، علائم بیماری تا حدود 2 روز ظاهر نمی شوند. سپس، چنین علائمی پدیدار می شوند:
- تب، استفراغ و درد معده: روتاویروس معمولاً با این علائم اولیه شروع می شود و سپس این علائم از بین می روند.
- اسهال: پس از از بین رفتن سه علامت اولیه شروع می شود. از آنجایی که ویروس در سیستم کودک شما کار می کند، اسهال می تواند به مدت 5 تا 7 روز باقی بماند.
اگر فرزندتان موارد دارای یک یا چند مورد از موارد زیر است، حتما با یک پزشک تماس بگیرید:
- بی حالی
- استفراغ مکرر
- تمایل کمتر به نوشیدن مایعات
- مدفوع سیاه یا حاوی خون یا چرک
- هر درجه حرارت بالا در نوزاد کمتر از 6 ماه
- درجه حرارت بالا برای بیش از 24 ساعت در کودک بزرگتر از 6 ماه
با وجود تمام حالت های استفراغ و/یا اسهال، کودک شما ممکن است تمایلی به خوردن یا نوشیدن نداشته باشد. این موضوع می تواند باعث کم آبی او شده که حتی ممکن است امری کشنده و تهدید کننده زندگی باشد. افراد مسن، به ویژه آنهایی که بیماری های زمینه ای یا شرایط دیگری دارند نیز، ممکن است دچار کم آبی شوند.
همچنین بخوانید >> چه مواد غذایی باعث بدتر شدن اسهال می شوند؟
در صورت مشاهده هر یک از این علائم کم آبی با پزشک خود تماس بگیرید:
- اضطراب
- گریه با اشک کم یا بدون اشک
- ادرار کم یا پوشک خشک
- احساس سرگیجه هنگام ایستادن
- خشکی دهان و گلو
- خواب آلودگی شدید یا گیجی غیر معمول
- پوست رنگپریده
- چشمهای گود رفته
بزرگسالان اغلب علائم مشابهی دارند، اما شدت علائم آنها کمتر است.
همچنین بخوانید >> میزان آب مورد نیاز برای بدن در طول روز بر اساس مطالعات جدید
علل روتاویروس و عوامل خطر
هرکسی ممکن است به روتاویروس مبتلا شود، اما این ویروس اغلب موارد زیر را تحت تاثیر خود قرار می دهد:
- نوزادان
- کودکان
- بستگان نزدیک
- کسانی که با کودکان کار می کنند، مانند پرستار بچه ها یا کارکنان مراقبت از کودکان
راه اصلی انتقال روتاویروس، راه مدفوع-دهانی است که معمولاً از طریق تماس مستقیم بین افراد انجام می شود.
اگر کودک شما روتاویروس داشته باشد، ویروس قبل از شروع علائم و تا 10 روز پس از کاهش علائم در مدفوع او وجود دارد. در این مدت، زمانی که کودک شما پس از توالت از دستمال برای تمیز کردن خود استفاده می کند، روتاویروس می تواند به دستان او سرایت کند. آنها اگر دست های خود را نشویند، ممکن است هر چیزی را که لمس می کنند آلوده کنند، از جمله:
- مداد رنگی و ماژیک ها
- غذا و خوراکی ها
- سطوحی مانند سینک و پیشخوان آشپزخانه
- اسباب بازی ها، از جمله وسایل الکترونیکی مشترک مانند آی پد، موبایل و کنترل از راه دور
- ظروف
- اب
اگر دست‌های شسته نشده فرزندتان یا هر چیز دیگری را که آلوده کرده است لمس کنید و سپس دهان خود را لمس کنید، ممکن است شما نیز به این ویروس آلوده شوید.
ضد عفونی کردن دست ها و سطوح کلیدی ترین کار است. روتاویروس می تواند تا هفته ها روی سطوح و اجسام، زنده بماند.
همچنین بخوانید >> بررسی تاثیر شیر و لبنیات بر رفلاکس اسید معده
راه های تشخیص روتاویروس
پزشک شما احتمالاً نحوه ی تشخیص را بر اساس معاینه فیزیکی و سؤالاتی در مورد علائم انجام می دهد.
در برخی موارد، ممکن است آزمایشگاه نمونه‌ای از مدفوع کودک شما را تجزیه و تحلیل کند.
آزمایش‌های PCR تشخیص نوکلئیک اسید (برای روتاویروس به تنهایی یا در پانل های چند بیماری زا) یا آزمایش های ایمنی تشخیص آنتی ژن بر روی نمونه های مدفوع برای شناسایی سریع RNA یا آنتی ژن های روتاویروس و ایجاد تشخیص انجام دهید. شما می توانید سویه ها را با تعیین توالی اسید نوکلئیک مشخص کنید، اما چنین آزمایش هایی معمولاً فقط توسط آزمایشگاه هایی انجام می شوند که درگیر آزمایش های نظارتی یا تحقیقاتی هستند.
راه های درمان روتاویروس و درمان های خانگی
برای افرادی که سیستم ایمنی سالم دارند، بیماری روتاویروس به خودی خود محدود می شود و تنها چند روز طول می کشد.
هیچ داروی خاصی برای درمان روتاویروس وجود ندارد. آنتی بیوتیک ها بر روی این ویروس اثر خاصی نداشته و دارو های ضد ویروسی نیز کمکی نمی کنند.
پزشک شما ممکن است دارویی برای کمک به علائم و مایعات آبرسانی مجدد برای جایگزینی مواد معدنی از دست رفته در اثر استفراغ و اسهال پیشنهاد کند.
روتاویروس معمولاً در طول یک هفته از طریق سیستم بدن کودک شما فعالیت می کند. در طول این مدت، برای جبران کم آبی به فرزندانتان مایعات زیادی بدهید، از جمله:
- اب
- ابگوشت
- زنجبیل یا نوشابه های شفاف
- یخ های شکسته شده بیمارستانی
غذا های ملایم، مانند کراکر، بهترین نوع خوراکی هستند. از آب سیب، شیر، پنیر، غذا های شیرین و هر چیز دیگری که ممکن است استفراغ یا اسهال را بدتر می کند دوری کنید. همچنین از نوشیدنی های ورزشی شیرین خودداری کنید.
راه های پیشگیری از روتاویروس
شستن مکرر دست ها و ضدعفونی کردن سطوح کمک می کند، اما هیچ چیز تضمینی نیست.
CDC توصیه می کند که کودک خود را در برابر روتاویروس واکسینه کنید. این کار باعث می شود تا آنها کمتر به این ویروس مبتلا شوند. با واکسینه شدن در برابر روتاویروس، اگر کودکانتان به آن مبتلا شوند، علائم آنها شدت کمتری خواهند داشت.
دو واکسن روتاویروس تایید شده برای استفاده نوزادان، ایمن و موثر هستند. در طول اولین سال زندگی نوزاد، واکسن روتاویروس 85 تا 98 درصد در برابر بیماری شدید روتاویروس و در برابر بستری شدن در بیمارستان از بیماری روتاویروس و 74 تا 87 درصد در برابر بیماری روتاویروس با هر شدتی محافظت می کند.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها آمریکا (CDC( واکسیناسیون روتین نوزادان را با یکی از دو واکسن موجود توصیه می کند:
- واکسن RotaTeq دارای مجوز در سال 2006، در سه دوز در سنین 2 ماهگی، 4 ماهگی و 6 ماهگی تجویز می شود.
- واکسن Rotarix دارای مجوز در سال 2008، در دو دوز در سنین 2 ماه و 4 ماهگی تجویز می شود.
واکسن ها در نحوه ساخت و تعداد دوز متفاوت هستند، اما هر دو به صورت خوراکی تجویز می شوند.
ترجمه و بازنویسی شده توسط مجله پزشکی سلام