گلوکوم یا آب سیاه چیست؟ معرفی انواع، علائم، علل و درمان

گلوکوم یا آب سیاه، گروهی از بیماری ها و اختلالات چشمی است که اغلب قبل از آشکار شدن هر گونه علائمی، به آرامی به چشم آسیب می رساند. گلوکوم عامل اصلی نابینایی غیر قابل برگشت در بسیاری از نقاط دنیاست.

بیش از 3 میلیون آمریکایی مبتلا به گلوکوم هستند که پیش بینی می شود تا سال 2050 این تعداد به 6.3 میلیون نفر برسد. در حالی که هیچ درمان قطعی برای گلوکوم وجود ندارد، مهم است که از عوامل و علل خطر این بیماری آگاه باشید، زیرا تعدادی از گزینه های درمانی ایمن و مقرون به صرفه وجود دارد که می تواند از دست دادن بیشتر بینایی را متوقف کرده و از آن جلوگیری کند.

در این مقاله، آنچه شما باید در مورد گلوکوم بدانید، از جمله علائم آن، نحوه تشخیص و زمان مراجعه به پزشک آورده شده است. پس تا انتهای این مقاله با ما همراه شوید!

گلوکوم چیست؟

دکتر Leon Herndon Jr، استاد چشم پزشکی و رئیس گلوکوم در مرکز چشم دانشگاه دوک در رالی کارولینای شمالی، می گوید: گلوکوم زمانی رخ می دهد که فشار داخل بالا برای سلامت عصب بینایی بیش از حد بالا باشد و منجر به آسیب به عصب و از دست دادن بینایی شود.

عصب بینایی از حدود 1 میلیون رشته عصبی تشکیل شده و در پشت چشم قرار دارد. عصب بینایی چیزی است که سیگنال های بینایی را از چشم به مغز منتقل می کند. هنگامی که فشار در چشم خیلی زیاد می شود، عصب بینایی فیبر های خود را از دست می دهد و در صورت عدم درمان منجر به کاهش بینایی و در نهایت کوری می شود.

چه چیزی باعث گلوکوم می شود؟

دکتر Stephanie Muylaert، چشم پزشک و متخصص گلوکوم در Insight Vision مستقر در کلرادو می گوید: ما 100% نمی دانیم چه چیزی باعث آب سیاه می شود، اما خطرات توسعه و ایجاد این بیماری را می دانیم.

چشمان ما به طور مداوم زلالیه می سازند، مایع شفاف جلوی چشم که چشم را تغذیه می کند و به آن اجازه می دهد شکل خود را حفظ کند. زلالیه اضافی از طریق شبکه ترابکولار (کانال های کوچکی که به تخلیه بیشتر مایع چشم به جریان خون کمک می کند) که در داخل زاویه زهکشی قرار دارد از چشم خارج می شود. اگر فشار در چشم سریعتر از تخلیه زلالیه ایجاد شود، تجمع آن می تواند به عصب بینایی آسیب برساند.

انواع گلوکوم

به گفته دکتر Muylaert، دو دسته اصلی از گلوکوم یا آب سیاه وجود دارد. گلوکوم اولیه که علت قطعی ندارد و گلوکوم ثانویه که به دلیل بیماری دیگری ایجاد می شود.

گلوکوم اولیه بسیار شایع تر است و بیشتر مردم در بحث آب سیاه به آن اشاره می کنند. انواع گلوکوم اولیه عبارت اند از:

• گلوکوم با زاویه باز: گلوکوم با زاویه باز تا 80 درصد از تمام تشخیص های آب سیاه را تشکیل می دهد. این نوع زمانی اتفاق می افتد که چشم، مایع را به خوبی تخلیه نمی کند، مانند یک مجرای مسدود شده. سپس افزایش فشار منجر به آسیب عصب بینایی می شود.
• گلوکوم با تنش طبیعی: این نوع گلوکوم با زاویه باز زمانی اتفاق می‌ افتد که فشار چشم فرد طبیعی در نظر گرفته شود، اما حتی این فشار طبیعی به عصب بینایی آسیب می‌ زند.
• گلوکوم زاویه بسته یا با زاویه باریک: گلوکوم زاویه بسته زمانی اتفاق می افتد که لبه خارجی عنبیه به طور ناگهانی جریان زلالیه را در جلوی چشم مسدود می کند. این یک وضعیت اورژانسی است. بدون درمان، گلوکوم با زاویه بسته می تواند باعث کوری شود. دکتر Leon Herndon Jr می گوید: از آنجایی که این نوع آب سیاه دردناک است، اکثر افراد فوراً با پزشک خود تماس می گیرند. در بیشتر موارد، پس از رفع انسداد، نیازی به درمان بیشتر نیست.
• گلوکوم مادرزادی: این نوع زمانی اتفاق می افتد که کودکی به دنیا می آید که قادر به تخلیه مایعات از چشم خود نیست. این نوع آب سیاه نادر است و از هر 10000 نوزاد تنها در یک نوزاد در ایالات متحده آمریکا رخ می دهد.

گلوکوم ثانویه توسط یک عامل زمینه ای ایجاد می شود که باید مورد توجه قرار گیرد. هنگامی که یک رگ خونی، رنگدانه از عنبیه، قسمت رنگی چشم، یا زمانی که مواد روی بخشی از چشم رسوب می‌ کند و مانع از تخلیه مایعات آن می‌ شود، رخ می‌ دهد. در موارد نادر، آب مروارید، تومور ها یا وضعیتی به نام یووئیت که باعث تورم و التهاب می شود می تواند منجر به گلوکوم شود.

همچنین بخوانید >> خشکی چشم چیست؟ بررسی علائم، علل و درمان

علائم گلوکوم یا آب سیاه

دکتر Leon Herndon Jr می گوید که شایع ترین نوع این بیماری، به نام گلوکوم با زاویه باز، معمولاً هیچ علامتی نداردو به تدریج دید محیطی فرد را از بین می برد. زمانی که فردی علائم را از خود نشان می دهد، گلوکوم به مرحله بسیار خطرناکی پیشرفت کرده و رسیده است.

یک شکل کمتر رایج از گلوکوم، به نام زاویه بسته یا باریک، زمانی که بافت عنبیه به طور کامل زاویه زهکشی را مسدود می کند، به طور ناگهانی رخ می دهد و مانع از خروج مایعات از چشم می شود. این نوع آب سیاه یک وضعیت اورژانسی پزشکی است و باید فورا درمان شود.

علائم حمله حاد و شدید، طبق داده های آکادمی چشم پزشکی آمریکا، عبارتند از:

• تاری دید ناگهانی
• چشم درد شدید
• سردرد
• حالت تهوع یا ناراحتی معده
• استفراغ
• دیدن هاله ها یا حلقه های رنگین کمانی در اطراف چراغ ها

گلوکوم چگونه تشخیص داده می شود؟

دکتر Leon Herndon Jr می گوید: تنها راه غربالگری برای گلوکوم از طریق یک معاینه جامع چشم است که در آن چشم های بیمار با قطره هایی گشاد می شود که مردمک را نیز گشاد کرده و به چشم پزشک یا اپتومتریست اجازه می دهد تصویری از عصب بینایی بگیرد.

برای تشخیص گلوکوم کار های بیشتری از بررسی فشار داخل چشم به تنهایی نیاز است.
ما می دانیم که محدوده فشار طبیعی چیست، اما فشار ها در طول روز به قدری نوسان می کنند که ممکن است فریب بخوریم یا در مواردی، بیماران گلوکومی هستند که هرگز فشار بالا ندارند.

یک چشم پزشک یا اپتومتریست فشار چشم را نیز بررسی می کند، زاویه زهکشی را بررسی می کند، دید محیطی (سمت) را آزمایش می کند و ضخامت قرنیه شما را اندازه گیری می کند. دکتر Muylaert می‌گوید: از آنجایی که بسیاری از افراد تا زمانی که متوجه تغییری در بینایی خود نشوند، معاینه منظم چشم انجام نمی‌ دهند، مهم است که سطح خطر خود را درک کنید و بدانید که چقدر باید به طور منظم به چشم پزشک مراجعه کنید.

همچنین بخوانید >> آستیگماتیسم چیست؟ علائم، انواع، علل و درمان

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به گلوکوم هستند؟

عوامل خطر برای ایجاد گلوکوم عبارتند از:

• سابقه خانوادگی ابتلا به گلوکوم، به ویژه در میان پدربزرگ و مادربزرگ، والدین یا خواهر و برادر
• داشتن سن بالای 40 سال
• داشتن فشار چشم بالا
• داشتن ریشه و نژاد آفریقایی، آسیایی یا اسپانیایی
• گردش خون ضعیف، مانند فشار خون پایین
• مصرف دارو های استروئیدی برای مدت طولانی
• آسیب قبلی چشم
• نازک شدن عصب بینایی
• نزدیک یا دور بین بودن
• داشتن قرنیه نازک

چشم پزشک شما می تواند به تعیین خطر شما کمک کند و راهنمایی هایی در مورد اینکه چند وقت یکبار باید معاینه چشم داشته باشید را ارائه دهد.

همچنین بخوانید >> معرفی بهترین ویتامین ها و مواد مغذی برای سلامت چشم

راه های درمانی گلوکوم یا آب سیاه:

سه روش اصلی برای درمان گلوکوم وجود دارد. قطره های چشمی تجویزی رایج ترین روش درمانی هستند. بسته به شدت بیماری، اثر بخشی دارو یا عوارض جانبی قطره، چشم پزشکان و اپتومتریست ها (بسته به وضعیت) ممکن است جراحی لیزر را انتخاب کنند. یک چشم پزشک همچنین می تواند برای کاهش فشار در چشم، جراحی آب سیاه یا آب مروارید را انجام دهد.

قطره های چشمی: دکتر Muylaert توضیح می دهد که رایج ترین قطره های چشمی تجویز شده برای گلوکوم دسته ای از دارو ها به نام پروستاگلاندین ها هستند. این قطره ها با افزایش مقدار مایعی که از چشم خارج می شود، کار می کنند و فشار را کاهش می دهند. با این حال، ممکن است باعث قرمزی، خارش و سوزش شوند. برخی می توانند رنگ چشم شما را تغییر دهند یا پلک را تیره کنند.

ایمپلنت بیماتوپروست: سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) استفاده از ایمپلنت های بیماتوپروست (Durysta) را برای گلوکوم در سال 2020 تایید کرد. ایمپلنتی در جلوی چشم تزریق می‌ شود که به مرور زمان دارو را آزاد کرده و نیاز به استفاده از قطره های چشمی به میزان یک یا دو بار در روز را از بین می‌ برد.

جراحی با لیزر: دو نوع اصلی جراحی لیزری وجود دارد: ترابکولوپلاستی و ایریدوتومی. هر دو در مطب چشم پزشک یا مرکز جراحی سرپایی انجام می شود. در ترابکولوپلاستی، که برای گلوکوم با زاویه باز استفاده می شود، از لیزر برای باز کردن زاویه زهکشی استفاده می شود و اجازه می دهد مایع بیشتری از آن عبور کند. ایریدوتومی درمان گلوکوم با زاویه بسته است. با لیزر، جراح سوراخ کوچکی در عنبیه ایجاد می کند و محل دیگری برای عبور مایع ایجاد می کند. یک کار آزمایی بالینی اخیر نشان می‌ دهد که درمان با لیزر برای افراد مبتلا به گلوکوم با زاویه باز بی‌ خطر است و مدیریت طولانی‌ مدت گلوکوم بهتری نسبت به قطره‌ های چشمی ارائه می‌ دهد و نیاز به جراحی برش را کاهش می‌ دهد.

جراحی آب سیاه: اگر با وجود درمان دارویی یا لیزر، گلوکوم فرد بدتر شود، چشم پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند. این روش که ترابکولکتومی نامیده می شود، شامل ایجاد یک فلپ در قسمت سفید چشم و یک حباب در ملتحمه (غشای مخاطی پوشاننده داخل پلک) است. نتیجه نهایی تخلیه مایع از طریق چشم و داخل حباب است که فشار چشم را کاهش می دهد. یک چشم پزشک همچنین ممکن است یک لوله زهکشی کوچک را در چشم کارگذاری کند که مایع را به مخزنی منتقل می کند که توسط رگ های خونی جذب می شود.

همچنین بخوانید >> ورم ملتحمه: چشم صورتی یا قرمز شدن چشم چیست؟

جراحی آب مروارید: برداشتن عدسی طبیعی بیمار از طریق جراحی آب مروارید می تواند به کاهش فشار در افراد مبتلا به گلوکوم با زاویه باریک کمک کند. این امر به این دلیل است که برداشتن لنز می تواند فضای بیشتری بین عنبیه و قرنیه برای تخلیه مایع ایجاد کند. همچنین تعدادی از جراحی های ترکیبی گلوکوم وجود دارد که به طور گسترده به عنوان MIGS (جراحی گلوکوم حداقل تهاجمی) شناخته می شوند که می توانند با هم در زمان جراحی آب مروارید انجام شوند.

چه زمانی باید به چشم پزشک مراجعه کرد؟

دکتر Muylaert می گوید: اگر درد چشم، سردرد، حالت تهوع یا هر یک از علائم مرتبط با گلوکوم زاویه بسته را تجربه می کنید، فوراً با پزشک تماس بگیرید.

در غیر این صورت، آکادمی چشم پزشکی آمریکا به افرادی که در معرض خطر ابتلا به گلوکوم هستند، برنامه معاینه چشم را بر این اساس توصیه می کند:

• سنین 40 تا 54، هر یک تا سه سال یکبار
• سنین 55 تا 64، هر یک تا دو سال یکبار
• سنین 65 سال و بالاتر، هر شش تا 12 ماه یکبار

دکتر Leon Herndon Jr توصیه می کند که افرادی که دارای ارتباط ژنتیکی قوی هستند غربالگری گلوکوم را در سن 35 سالگی آغاز کنند.

منبع ترجمه

ترجمه و بازنویسی شده توسط مجله پزشکی سلام