آلپرازولام یا زاناکس چیست؟ نحوه استفاده، دوز مصرفی و خطرات

الپرازولام، که همچنین به عنوان زاناکس (نام تجاری) شناخته می شود، برای درمان اضطراب و اختلالات پانیک و عصبی استفاده می شود. این دارو به دسته ای از دارو ها به نام بنزودیازپین ها تعلق دارد که بر روی مغز و اعصاب (سیستم عصبی مرکزی) اثر گذار بوده و اثرات آرام بخشی دارند. این ماده با تقویت اثرات یک ماده شیمیایی طبیعی خاص در بدن با نام GABA عمل می کند.

نحوه استفاده از زاناکس

قبل از شروع مصرف آلپرازولام یا همان زاناکس و هر بار مصرف مجدد آن، حتما راهنمای دارویی ارائه شده توسط شرکت داروساز که بر روی جعبه آن درج شده است را بخوانید. اگر سوالی دارید، از پزشک معالج یا داروساز خود بپرسید.

این دارو را طبق دستور پزشک به صورت خوراکی مصرف کنید. دوز تعیین شده بر اساس شرایط پزشکی، سن و پاسخ به درمان در هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. ممکن است دوز شما به تدریج افزایش یابد (برای کاهش خطرات جانبی و همچنین اعتیاد به دارو) تا زمانی که دارو به خوبی شروع به کار کند و اثر بخش شود. دستورالعمل های پزشک خود را به دقت دنبال کنید تا خطر عوارض جانبی را کاهش دهید.

اگر چه این دارو به بسیاری از افراد کمک می کند، اما گاهی اوقات ممکن است باعث اعتیاد شود. در صورت داشتن اختلال مصرف مواد (مانند مصرف بیش از حد یا اعتیاد به مواد مخدر/الکل)، این خطر ممکن است بیشتر باشد. این دارو را دقیقاً همانطور که برای کاهش خطر اعتیاد تجویز شده است مصرف کنید. از دکتر یا داروساز خود برای جزئیات بیشتر سوال کنید و از مصرف بیش از حد و بی رویه دارو اکیدا خودداری کنید.

عوارض جانبی و خطرات احتمالی زاناکس

خواب آلودگی، سرگیجه، افزایش تولید بزاق، یا تغییر در میل / توانایی جنسی ممکن است رخ دهد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار شد یا بدتر شد، فوراً به پزشک معالج یا داروساز خود اطلاع دهید.

برای به حداقل رساندن سرگیجه و احساس سبکی سر، هنگام برخاستن از حالت نشسته یا خوابیده به آرامی بلند شوید.

به یاد داشته باشید که این دارو به این دلیل تجویز شده است که پزشک شما تشخیص داده است که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی اش است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می کنند عوارض جانبی جدی ای ندارند.

اگر هر یک از این عوارض جانبی بعید اما جدی رخ داد، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید: تغییرات روحی/خلقی (مانند توهم، افکار خودکشی)، مشکل در صحبت کردن، از دست دادن هماهنگی، مشکل در راه رفتن و مشکلات حافظه.

در صورت بروز این عوارض جانبی نادر اما بسیار جدی فوراً کمک پزشکی دریافت کنید: زردی چشم یا پوست و تشنج.

واکنش آلرژیک بسیار جدی به این دارو نادر است. با این حال، در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله: بثورات پوستی، خارش/تورم (مخصوصاً در صورت/زبان/گلو)، سرگیجه شدید و سایر مشکلات تنفسی فوراً به یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی مراجعه نمایید.

فهرستی که در مقاله به عنوان عوارض جانبی نام برده شده است، لیست کاملی از عوارض جانبی احتمالی نیست و ممکن است همه ی موارد عواض جانبی این دارو را شامل نشود. اگر متوجه اثرات مخرب دیگری شدید که در بالا ذکر نشده است، با پزشک یا داروساز خود ارتباط بر قرار کرده و با آنها مشورت کنید.

همچنین بخوانید >> عوارض های جانبی دارو ها که نباید آنها را نادیده بگیرید

آیا می توان زاناکس را با معده خالی مصرف کرد؟

بسیاری از داروها، مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، کورتیکواستروئیدها و برخی آنتی بیوتیک ها، باید با غذا مصرف شوند.
این نحوه ی مصرف، می تواند عوارض جانبی بالقوه اینگونه دارو ها را کاهش داده و یا میزان جذب دارو در بدن را کاهش دهد اما برای دارو هایی مانند زاناکس ممکن است توصیه شود با معده خالی مصرف شوند. بنزودیازپین ها محلول در چربی هستند، به این معنی که وقتی هم غذا و هم دارو به روده می رسند می توانند برای جذب با هم رقابت کنند. در نتیجه، مصرف زاناکس با معده پر ممکن است باعث تأخیر در تأثیر دارو شود. اگرچه این لزوماً چیز بدی نیست.

به عبارت ساده تر مصرف زاناکس در معده خالی مزایا و معایبی دارد و لزوما هیچکدام از روش ها ( با معده پر یا معده خالی) بدون ایراد نیست.

اگر چه ممکن است مصرف زاناکس با معده خالی برای دریافت سریع‌ ترین اثر دارو مفید تر باشد، اما این بدان معنا نیست که قبل از مصرف آن باید از خوردن غذا اجتناب کنید. طبق مطالعه‌ای که در سال 2007 در مجله Pharmacology منتشر شد، مصرف زاناکس چه در حین غذا خوردن و چه بلافاصله بعد از خوردن غذا بر میزان جذب دارو در بدن تأثیری ندارد. با این حال، کاهشی در میزان جذب وجود داشت که ممکن است در برخی موارد مطلوب باشد.

در واقع، مصرف زاناکس با معده خالی خطرات بالقوه ای دارد. وقتی دارو به سرعت در بدن شما جذب می شود، می تواند به همان سرعت از بدن خارج شود. با گذشت زمان، این امر می‌ تواند باعث ایجاد تحمل و مقاومت نسبت به دارو در شما شود و باعث شود تا برای مؤثر بودن دارو به مقدار بیشتری از دارو (دوز مصرفی بالاتری) نیاز داشته باشید و در نهایت منجر به پتانسیل اعتیاد شود. همچنین می تواند باعث تحریک دیواره معده، زخم، سوء هاضمه و رفلاکس اسید معده شود. اگر در حین مصرف زاناکس هر یک از این عوارض جانبی ذکر شده را تجربه کردید، حتماً فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

اما معده خالی به چه معناست؟

علاوه بر خطرات احتمالی که مصرف زاناکس قبل از خوردن غذا به بدن وارد می کند، برخی از تداخلات غذایی با این دارو وجود دارد که باید از آنها آگاه باشید.
به عنوان مثال، هنگام مصرف زاناکس باید از مصرف آب گریپ فروت اجتناب شود، زیرا آب گریپ فروت می تواند بر آنزیم هایی در کبد که دارو را تجزیه می کنند، تأثیر بگذارد. به نوبه خود، این امر می تواند غلظت زاناکس را در جریان خون شما افزایش داده و در نتیجه عوارض جانبی دارو از جمله گیجی و خواب آلودگی را تشدید کند. علاوه بر این، طبق گفته وبسایت Medindia، مصرف زاناکس با داروی کاوا (کاوا دارویی است که از ریشه های زمینی گیاهی که در اقیانوس آرام جنوبی یافت می شود، تهیه می شود) نیز می تواند خواب آلودگی را افزایش دهد.

در حالی که مصرف زاناکس با معده خالی به دلیل افزایش نرخ جذب موثر است، ممکن است تعجب کنید که در واقع چه چیزی واجد شرایط “معده خالی” است؟ به طور کلی، باید مراقب باشید که داروی خود را یک ساعت قبل از غذا یا دو ساعت بعد از غذا مصرف کنید. با این حال، شما باید با پزشک خود مشورت کنید که چه زمانی و چگونه این دارو را برای مصرف به شما توصیه می کند.

موارد احتیاط در مصرف الپرازولام یا زاناکس

قبل از مصرف آلپرازولام، اگر به آلپرازولام حساسیت دارید، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. در مورد مصرف این دارو و همچنین سایر دارو های دسته ی بنزودیازپین ها (مانند دیازپام، لورازپام) و همچنین اگر آلرژی دارید باید همواره باید به خاطر داشته باشید که این محصول ممکن است حاوی مواد غیر فعالی باشد که می تواند باعث واکنش های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. برای اطلاعات بیشتر با دکتر داروساز خود صحبت کنید.

قبل از استفاده از این دارو، سابقه پزشکی خود را به پزشک یا داروساز خود بگویید، به ویژه در این موارد: مشکلات شدید ریوی/تنفسی (مانند COPD، آپنه خواب)، بیماری کبد، بیماری کلیوی، سابقه شخصی یا خانوادگی اختلال مصرف مواد (مانند مصرف بیش از حد یا اعتیاد به مواد مخدر/الکل)، گلوکوم.

این دارو ممکن است باعث سرگیجه یا خواب آلودگی شما شود. مصرف همزمان الکل یا ماری جوانا (حشیش) با این دارو نیز می تواند باعث سرگیجه یا خواب آلودگی هر چه بیشتر شما شود. هنگام مصرف و بعد از مصرف این دارو تا مدتی رانندگی نکنید، از ماشین آلات استفاده نکنید یا کاری را که نیاز به هوشیاری دارد انجام ندهید تا زمانی که بتوانید آن را با خیال راحت انجام دهید. از مصرف نوشیدنی های الکلی هزمان با این دارو خودداری کنید. قبل از مصرف هر یک از موارد بالا حتما با پزشک معالج خود مشورت کنید.

قبل از انجام عمل جراحی، در مورد تمام محصولاتی که استفاده می کنید (از جمله داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی) به پزشک یا دندانپزشک خود اطلاع دهید.

افراد مسن ممکن است نسبت به عوارض جانبی این دارو، به ویژه از دست دادن هماهنگی و خواب آلودگی، حساسیت بیشتری داشته باشند. این عوارض می تواند خطر افتادن و از دست دادن تعادل را به ویژه در این افراد افزایش دهد.

اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید به پزشک خود اطلاع دهید. هنگام استفاده از آلپرازولام نباید باردار شوید. آلپرازولام یا همان زاناکس ممکن است به نوزاد متولد نشده (جنین) آسیب برساند. نوزادان مادرانی که در اواخر بارداری از این دارو استفاده می کنند ممکن است علائمی مانند تنفس آهسته یا کم عمق، گریه بی وقفه، لرزش یا مشکل در تغذیه داشته باشند. اگر باردار شدید، فوراً در مورد خطرات و مزایای این دارو با پزشک خود صحبت کنید.

این دارو وارد شیر مادر می شود و ممکن است اثرات نامطلوبی بر روی کودک شیرخوار داشته باشد. شیردهی در حین مصرف این دارو توصیه نمی شود. قبل از شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.

اختلالات مصرف همزمان زاناکس با سایر دارو ها

تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد دارو های شما را تغییر دهد یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. مواردی که در ادامه ذکر می شوند شامل تمام تداخلات دارویی ممکن نیست. فهرستی از تمام محصولاتی که استفاده می کنید (از جمله داروهای نسخه ای/غیر نسخه ای و محصولات گیاهی) را نگه دارید و آن را با پزشک و داروساز خود به اشتراک بگذارید. هیچ دارویی را بدون تأیید پزشک مصرف نکنید، متوقف نکنید یا دوز آن را تغییر ندهید.

برخی از محصولاتی که ممکن است با زاناکس تداخل داشته باشند عبارتند از: کاوا، سدیم اکسی‌بات.

سایر دارو ها می توانند بر حذف آلپرازولام از بدن شما تأثیر بگذارند، که ممکن است بر نحوه عملکرد آلپرازولام / زاناکس تأثیر بگذارد. به عنوان مثال می توان به آداگراسیب، ضد قارچ های آزول (مانند ایتراکونازول، کتوکونازول)، سایمتیدین، دارو های ضد افسردگی خاص (مانند فلوکستین، فلووکسامین، نفازودون)، مهار کننده های پروتئاز (مانند ایندیناویر)، آنتی بیوتیک های ماکرولید مانند ریچفاسینمی ریفابوتین، مخمر سنت جان، دارو های مورد استفاده برای درمان تشنج مانند فنی توئین، اشاره کرد.

خطر عوارض جانبی جدی (مانند تنفس آهسته/کم عمق، خواب‌آلودگی/سرگیجه شدید) ممکن است در صورت مصرف این دارو با سایر محصولاتی که ممکن است باعث خواب‌ آلودگی یا مشکلات تنفسی نیز شوند، افزایش یابد. اگر محصولات دیگری مانند دارو های ضد درد یا مسکن های سرفه (مانند کدئین، هیدروکودون)، الکل، ماری جوانا (حشیش)، سایر دارو های خواب یا اضطراب (مانند دیازپام، لورازپام، زولپیدم)، شل کننده های ماهیچه ها (مانند کاریزوپرودول، سیکلوبنزاپرین) و یا آنتی هیستامین ها (مانند ستیریزین، دیفن هیدرامین) را مصرف می کنید، ضروری است تا به پزشک معالج یا دکتر داروساز خود اطلاع دهید.

برچسب روی تمام دارو های خود (مانند محصولات ضد آلرژی یا سرفه و سرماخوردگی) را بررسی کنید زیرا ممکن است حاوی موادی باشند که باعث خواب آلودگی شوند. از داروساز خود نحوه استفاده مطمئن داروها به نحوی که با یکدگیر تداخل ایجاد نکنند را سوال کنید.

همچنین استفاده از دخانیات و سیگار همزمان با مصرف داروی زاناکس باعث کاهش فشار خون شما می شود. اگر سیگار می کشید یا اخیراً سیگار را ترک کرده اید به پزشک خود اطلاع دهید.

توضیحات تکمیلی راهنمایی استفاده از زاناکس

مصرف بیش از حد: اگر فردی بیش از حد این دارو را مصرف کرده است و علائم جدی مانند غش کردن یا مشکل تنفسی دارد، فورا با اورژانس یا سایر مراکز کنترل مسمومیت و ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی تماس بگیرید. علائم مصرف بیش از حد این دارو ممکن است شامل: خواب آلودگی شدید، کندی/کاهش رفلکس ها، کند شدن تنفس و از دست دادن هوشیاری باشد.

این دارو را با دیگران به اشتراک نگذارید. به اشتراک گذاشتن آن خلاف قانون است.

در حین مصرف این دارو، آزمایشات آزمایشگاهی و/یا پزشکی (مانند عملکرد کبد) باید انجام شود. تمام قرار های پزشکی و آزمایشگاهی را رعایت کنید. برای جزئیات بیشتر با دکتر خود مشورت کنید.

فراموشی مصرف دوز ها: اگر یک نوبت از مصرف زاناکس را فراموش کرده اید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر نزدیک به زمان مصرف نوبت بعدی است، نوبت فراموش شده را نادیده بگیرید. دوز بعدی خود را در زمان منظم مصرف کنید. دوز را دوبرابر نکنید تا جبران کنید.

شرایط نگهداری دارو: در دمای اتاق به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. در حمام نگهداری نکنید. تمام داروها را از کودکان و حیوانات خانگی دور نگه دارید.

دارو ها را داخل توالت یا در مسیر های آب شهری نریزید مگر اینکه دستور داده شده باشد. این محصول را زمانی که تاریخ مصرف آن تمام شده یا دیگر مورد نیاز نیست، به درستی دور بریزید. برای جزئیات بیشتر با دکتر داروساز یا شرکت دفع زباله محلی خود مشورت کنید.

منبع ترجمه

ترجمه و بازنویسی شده توسط مجله پزشکی سلام